SŁUŻBA WYWIADU WOJSKOWEGO; SWW – polska → służba specjalna, wojskowa służba wywiadowcza odpowiedzialna za ochronę przed zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności państwa, zapewnienia bezpieczeństwa i zdolności bojowej SZ RP oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej. Utworzona w 2006 r., SWW w części związanej z wywiadem zagranicznym przejęła zadania działających od 1991 r. Wojskowych Służb Informacyjnych (WSI). Co do zasady SWW wykonuje zadania poza granicami państwa. Działalność na terytorium Polski może być prowadzona przez tę służbę wyłącznie w związku z działalnością poza granicami państwa.
SWW zajmuje się uzyskiwaniem, gromadzeniem, analizowaniem, przetwarzaniem i przekazywaniem właściwym organom informacji mogących mieć znaczenie dla bezpieczeństwa polskiego potencjału obronnego oraz zdolności bojowej SZ RP. W ramach jej zainteresowań znajdują się również warunki realizacji przez SZ zadań poza granicami państwa. Do zadań SWW należą ponadto następujące zadania: rozpoznawanie i przeciwdziałanie militarnym zagrożeniom zewnętrznym godzącym w obronność RP oraz zagrożeniom związanym z międzynarodowym terroryzmem; rozpoznawanie zagrożeń związanych z międzynarodowym obrotem bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi oraz towarami technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa; identyfikacja niebezpieczeństw związanych z proliferacją broni masowego rażenia; diagnozowanie i eliminacja zagrożeń dla obronności państwa oraz zdolności bojowej SZ, które występują w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych. SWW zajmuje się wywiadem elektronicznym na rzecz SZ RP oraz prowadzi działania z zakresu kryptoanalizy i kryptografii. Ponadto współdziała w organizowaniu polskich przedstawicielstw wojskowych za granicą. Uczestniczy w planowaniu i przeprowadzaniu kontroli realizacji umów międzynarodowych dotyczących rozbrojenia.
Jednostki organizacyjne SWW, podobnie jak → Służby Kontrwywiadu Wojskowego, mogą wchodzić w skład jednostek wojskowych SZ RP realizujących zadania za granicą. Na czele SWW stoi szef będący centralnym organem administracji rządowej. Wykonuje on swoje zadania przy pomocy urzędu administracji SWW. Szef SWW podlega ministrowi obrony narodowej, jest powoływany (i odwoływany) na jego wniosek przez prezesa rady ministrów, po zasięgnięciu opinii prezydenta RP, → Kolegium ds. Służb Specjalnych oraz → sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych (w przeciwieństwie do byłego WSI szefem SWW może być osoba cywilna). Kompetencje szefa SWW są bardzo szerokie. Ma on decydujący wpływ na sposób organizacji podległej służby. SWW jest formacją mundurową i uzbrojoną, ściśle scentralizowaną oraz zhierarchizowaną. Służbę mogą pełnić zarówno funkcjonariusze, jak i żołnierze zawodowi wyznaczeni na stanowiska służbowe w SWW. Ponadto podobnie jak w innych służbach specjalnych mogą być zatrudniani pracownicy. Służbę funkcjonariuszy SWW reguluje ustawa, która określa zasady nawiązywania stosunku służbowego, przebieg służby, korpusy i stopnie służbowe, obowiązki i prawa funkcjonariuszy, ich uposażenie i inne przysługujące im świadczenia pieniężne oraz zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Cywilną kontrolę i nadzór nad wojskowych wywiadem ma zapewnić sposób ich usytuowania w systemie organów państwowych. Bezpośredni nadzór nad szefem SWW sprawuje organ cywilny minister obrony narodowej, który w wytycznych określa kierunki działania SWW, w uzgodnieniu z ministrem koordynatorem służb specjalnych (jeśli został powołany). Minister obrony narodowej nadaje statut SWW, zatwierdza plany roczne, przyjmuje sprawozdania z działalności SWW za rok poprzedni, które przedkładane są również prezesowi rady ministrów. Zarówno wytyczne, jak i zatwierdzone plany i sprawozdania są przekazywane niezwłocznie przez ministra obrony narodowej prezydentowi RP. Szef SWW ma obowiązki informacyjne wobec naczelnych organów egzekutywy. Przekazuje on niezwłocznie prezydentowi RP i premierowi informacje mogące mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji państwa, o czym powiadamia ministra obrony narodowej. Szef SWW uczestniczy, bez prawa głosu, w posiedzeniach Kolegium ds. Służb Specjalnych. Jego działalność podlega kontroli sejmu.
W ramach ustawowych zadań funkcjonariusze wywiadu wojskowego wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne. W związku z wykonywaniem czynności operacyjno-rozpoznawczych funkcjonariusze SWW mają prawo żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej. Ponadto mogą zwracać się o niezbędną pomoc do przedsiębiorców, instytucji, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych, a w nagłych wypadkach także do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy. W zakresie swojej właściwości funkcjonariusze SWW mogą uzyskiwać informacje, w tym także niejawnie, gromadzić je, sprawdzać i przetwarzać. Mogą współpracować z osobowymi źródłami informacji i podejmować przedsięwzięcia werbunkowe z wyłączeniem określonej w ustawie grupy osób, z którymi taka tajna współpraca nie może zostać nawiązana. W ramach działalności operacyjnej funkcjonariusze są upoważnieni do posługiwania się dokumentami, które uniemożliwiają zarówno ich identyfikację, jak i określenie środków, którymi się posługują. Korzystanie z legalizacji dotyczy również osób współpracujących z SWW. Część czynności operacyjno-rozpoznawczych funkcjonariusze SWW wykonują za pośrednictwem SKW albo → Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, odpowiednio do ich kompetencji. Dotyczy to obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom, kontroli operacyjnej, zakupu kontrolowanego oraz przesyłki niejawnie nadzorowanej. Funkcjonariusze SWW są uprawnieni do stosowania broni palnej.
[Mateusz Kolaszyński]
Literatura: M. Bożek, M. Czuryk, M. Karpiuk, J. Kostrubiec, Służby specjalne w strukturze władz publicznych. Zagadnienia prawnoustrojowe, Warszawa 2014 • M. Kolaszyński, Status ustrojowy polskich służb specjalnych po 1989 roku, Kraków 2016 • Prawo wojskowe, red. W. Kitler, D. Nowak, M. Stepnowska, Warszawa 2017.