SPOŁECZNY ODBIÓR ZAGROŻEŃ – pojęcie to oznacza reakcje społeczeństwa na zagrożenia oraz problematyzację tego zagadnienia z perspektywy nauki i polityki. Społeczeństwo, różne grupy społeczne, mieszkańcy konkretnych regionów, rodziny i jednostki dokonują subiektywnej oceny stopnia zagrożenia [zagr.] w stosunku do niebezpiecznych i niekorzystnych zjawisk, które znajdują się w ich obszarze postrzegania. W najbardziej podstawowym sensie jest to korzystanie z mechanizmu adaptacyjnego, w ewolucyjnym czy Darwinowskim rozumieniu, gdyż tylko efektywne i szybkie wykrywanie zag. umożliwiło człowiekowi jako gatunkowi przetrwanie i rozwój. Ponieważ współczesny świat w przeciwieństwie do pierwotnego cechuje się dużym stopniem skomplikowania, mniejszą stabilnością i ciągłością, wieloźródłowym, intensywnym napływem informacji, przebodźcowaniem i technologizacją, niejako wirtualnym światem równoległym, ten zdrowy biologiczno-psychologiczny mechanizm zaczyna zawodzić, alarmując o wysokim zagr. spostrzeżeniowym, podczas gdy najczęściej nie odpowiada mu zagr. realne. Świadoma czy nieświadoma ocena czegoś jako zagrażającego [→ poczucie zagrożenia], podczas gdy nie jest to realne niebezpieczeństwo, generuje bezpodstawny niepokój indywidualny czy społeczny związany z przekonaniem, że żyje się w bliskości zjawiska, które wykracza poza indywidualne czy społeczne zasoby potrzebne, żeby sobie z nim poradzić. Tego rodzaju reakcje na zag. mieszczą się współcześnie w granicach normy (nie są związane z chorobą: paranoją, schizofrenią, manią prześladowczą itp.). Ponadto demokratyzacja współczesnych społeczeństw stanowi zachętę i odpowiednie polityczne środowisko, aby jednostki, grupy czy społeczeństwa jako całości nagłaśniały swoje obawy i poglądy, które często są wyzwaniem dla polityków, szczególnie kiedy racjonalne oceny ekspertów bywają odrzucane, podważane czy błędnie interpretowane, a nieadekwatna reakcja polityków na drażliwe tematy doprowadza do jeszcze większej eskalacji emocji.

Współcześnie państwa mają najczęściej dobrze rozwinięte → zarządzanie kryzysowe, którego komponentem jest ciągłe zbieranie danych, dogłębna naukowa analiza, matematyczno-statystyczne wyliczenia co do prawdopodobieństwa wystąpienia zag., a także mobilizowanie zasobów i planowanie działań zaradczych. Nazywa się to obiektywnym postrzeganiem ryzyka – w opozycji do społecznego, uznawanego za subiektywne. Jak pokazały liczne przykłady, najczęściej do uspokojenia nastrojów społecznych i wypracowania konstruktywnej postawy wobec niekorzystnego zjawiska dochodzi dzięki kompromisowi, kiedy strona rządowa wsłucha się w obawy społeczne, stara się je zrozumieć, edukować obywateli i wychodzić naprzeciw ich perspektywie, a strona społeczna jest w stanie przyjąć podstawowe dane naukowe i rozwiązania polityczne. Zdarza się przy tym, że subiektywna ocena ryzyka, mimo braku eksperckiego zaplecza, wskazuje na okoliczności (niuanse) w danej sytuacji zag., które umykają racjonalnemu oszacowaniu, a zatem wnosi coś konstruktywnego do obiektywnego oglądu sprawy. Odgrywają przy tym znaczenie takie czynniki, jak zaufanie społeczne, zaufanie do polityków i naukowców, kultura polityczna, jakość społeczeństwa obywatelskiego, stopień wykształcenia społeczeństwa itd. [Aleksandra Zając]

Literatura: M.J. Green, M.L. Philips, Social Threat Perception and the Evolution of Paranoia, „Neuroscience and Biobehavioral Reviews” 2004, nr 28(3) • J. Ziarko, J. Walas-Trębacz, Podstawy zarządzania kryzysowego. Część I: Zarządzanie kryzysowe w administracji publicznej, Kraków 2010.