STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI – instytucja prawa karnego materialnego, polega na poświęceniu jednego dobra w celu ratowania innego dobra zagrożonego bezpośrednim niebezpieczeństwem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. Zgodnie z art. 26 k.k. powołanie się na działanie w stanie wyższej konieczności wymaga kumulatywnego spełnienia następujących dwóch warunków: 1. zagrożenie (niebezpieczeństwo) musi być rzeczywiste, bezpośrednie (natychmiastowe), skierowane przeciwko dobru prawnie chronionemu; 2. działania podjęte w celu ratowania dobra muszą być zgodne z zasadą subsydiarności (tzn. poświęcenie jednego dobra w celu uratowania dobra drugiego musi być jedynym wyjściem – nie może być innego alternatywnego rozwiązania) oraz z zasadą proporcjonalności (dobro ratowane musi przedstawiać wartość wyższą niż dobro poświęcone). Działanie w stanie wyższej konieczności wyłącza winę w przypadku, gdy dobro poświęcone nie przedstawia wartości wyższej od dobra ratowanego, lecz równą lub niższą. O okolicznościach wyłączających winę nie można mówić, gdy sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste. Jeżeli nie została zachowana zasada subsydiarności czy proporcjonalności, to nastąpiło przekroczenie granic stanu wyższej konieczności. W takiej sytuacji sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. [Norbert Malec]

Literatura: M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, Kodeks Karny. Komentarz, Warszawa 2021 • M. Królikowski, Kodeks karny, t. 1: Część ogólna, Warszawa 2021.