STOPIEŃ ALARMOWY – instytucja prawna; mechanizm ogłaszania poziomu zagrożenia terrorystycznego przez prezesa rady ministrów; wyróżniane są dwa rodzaje: stopień alarmowy – wprowadzany w przypadku zagrożenia wystąpieniem zdarzenia o charakterze terrorystycznym albo w przypadku wystąpienia takiego zdarzenia oraz stopień alarmowy CRP – w razie zagrożenia terrorystycznego dotyczącego systemów teleinformatycznych organów administracji publicznej lub wchodzących w skład → infrastruktury krytycznej. System stopni alarmowych [st.al.] jest niezależny od możliwości wprowadzenia → stanów nadzwyczajnych.
Rodzaje i warunki wprowadzania st.al. określa ustawa o działaniach antyterrorystycznych oraz rozporządzenie wykonawcze. System st.al. może być rozpatrywany na kilku płaszczyznach, w tym: przedmiotowej – w tym zakresie można wyodrębnić st.al. sensu stricto oraz st.al. CRP; stopnia zagrożenia – w czterostopniowej skali; miejscowej – dotyczy st.al. obowiązujących zarówno na terenie RP (na całym terytorium lub na określnych obszarach), jak i poza jej granicami, ale w ramach polskiej jurysdykcji. Przewidziano możliwość wprowadzenia st.al. dla określonych placówek zagranicznych RP w rozumieniu ustawy o służbie zagranicznej oraz w odniesieniu do systemów teleinformatycznych ministra właściwego ds. zagranicznych.
St.al. wprowadza, zmienia i odwołuje zarządzeniem, w zależności od rodzaju zagrożenia zdarzeniem o charakterze terrorystycznym: prezes rady ministrów po zasięgnięciu opinii ministra właściwego ds. wewnętrznych i szefa ABW, a w przypadkach niecierpiących zwłoki – minister właściwy ds. wewnętrznych po zasięgnięciu opinii szefa ABW, informując o tym niezwłocznie prezesa rady ministrów; w przypadku wprowadzania st.al. w placówkach zagranicznych RP lub w odniesieniu do systemów teleinformatycznych pozostających w gestii ministra właściwego ds. zagranicznych – tenże minister oraz szef Agencji Wywiadu.
Wyróżnia się w obu grupach cztery rodzaje st.al. – pierwszy st.al. (st. ALFA); drugi st.al. (st. BRAVO); trzeci st.al. (st. CHARLIE); czwarty st.al. (st. DELTA); odpowiednio kolejne st.al. CRP mają adnotację w nazwie, np. st. ALFA-CRP.
Ustawodawca określił warunki, które muszą być spełnione, aby wprowadzić poszczególne st.al.: pierwszy stopnień (ALFA i ALFA-CRP) – w przypadku uzyskania informacji o możliwości wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym, którego rodzaj i zakres jest trudny do przewidzenia; drugi st. (BRAVO i BRAVO-CRP) – w przypadku zaistnienia zwiększonego i przewidywalnego zagrożenia wystąpieniem zdarzenia o charakterze terrorystycznym, jednak konkretny cel ataku nie został zidentyfikowany; trzeci st. (CHARLIE i CHARLIE-CRP) – w przypadku: 1. wystąpienia zdarzenia potwierdzającego prawdopodobny cel ataku o charakterze terrorystycznym, godzącego w bezpieczeństwo lub porządek publiczny albo bezpieczeństwo RP, albo bezpieczeństwo innego państwa lub organizacji międzynarodowej oraz stwarzającego potencjalne zagrożenie dla RP; 2. uzyskania wiarygodnych i potwierdzonych informacji o planowanym zdarzeniu o charakterze terrorystycznym na terytorium RP; 3. uzyskania wiarygodnych i potwierdzonych informacji o planowanym zdarzeniu o charakterze terrorystycznym, którego skutki mogą dotyczyć obywateli polskich przebywających za granicą lub instytucji polskich albo polskiej infrastruktury mieszczących się poza granicami RP; czwarty st. (DELTA i DELTA-CRP) – w przypadku: 1. wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym powodującego zagrożenie: bezpieczeństwa lub porządku publicznego albo bezpieczeństwa RP, albo bezpieczeństwa innego państwa lub organizacji międzynarodowej oraz stwarzającego zagrożenie dla RP; 2. gdy uzyskane informacje wskazują na zaawansowaną fazę przygotowań do zdarzenia o charakterze terrorystycznym na terytorium RP; 3. gdy uzyskane informacje wskazują na zaawansowaną fazę przygotowań do zdarzenia o charakterze terrorystycznym, które ma być wymierzone w obywateli polskich przebywających za granicą lub w instytucje polskie albo polską infrastrukturę mieszczące się poza granicami RP, a zebrane informacje wskazują jednocześnie na nieuchronność takiego zdarzenia.
Należy zaznaczyć, że wyższy albo niższy st.al. oraz st.al. CRP mogą być wprowadzone z pominięciem stopni pośrednich, a stopnie mogą być wprowadzane rozdzielnie lub łącznie. W przypadku wprowadzenia różnych st.al. i różnych st.al. CRP należy wykonać zadania przewidziane dla stopnia wyższego. St.al. w obu przypadkach odwołuje się niezwłocznie po minimalizacji zagrożenia lub skutków zdarzenia będącego przesłanką do ich wprowadzenia, co wynika z faktu powiązania ich obowiązywania z dodatkowymi obowiązkami po stronie instytucji publicznych, a także, w niektórych przypadkach, z ograniczeniami swobód obywatelskich,.
Przepisy prawa określają przedsięwzięcia, które są wykonywane w ramach kompetencji ustawowych przez organy administracji publicznej oraz kierowników służb i instytucji właściwych w sprawach bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego w poszczególnych stopniach alarmowych, ich zestaw jest obszerny i szczegółowy. Przewidziano także powołanie tzw. sztabu koordynacyjnego, do którego ustawowo określonych zadań należy rekomendowanie zmiany lub odwołania st.al. oraz rekomendowanie form i zakresu współpracy służb i organów wchodzących w skład sztabu i biorących udział w jego pracach. Sztab składa się z przedstawicieli wyznaczonych przez służby specjalne oraz przez Policję, Straż Graniczną, Straż Marszałkowską, Służbę Ochrony Państwa, Państwową Straż Pożarną, Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, Krajową Administrację Skarbową, Żandarmerię Wojskową i Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (są to podmioty uczestniczące w koordynowanej przez szefa ABW wymianie informacji dotyczących zdarzeń o charakterze terrorystycznym).
W literaturze zwraca się uwagę, że st.al. nie mają służyć ogólnemu i bieżącemu opisowi poziomu zagrożenia terrorystycznego w RP, lecz powinny być wprowadzane jedynie w przypadku wystąpienia mniej lub bardziej skonkretyzowanego zagrożenia (albo w przypadku wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym) i możliwie pilnie odwoływane po jego ustaniu (chyba że w samym zarządzeniu o wprowadzeniu stopnia alarmowego jest zawarta norma derogacyjna). [Aleksandra Skrabacz]
Literatura: M. Cichomski, I. Idzikowska-Ślęzak, Stopnie alarmowe – praktyczny i prawny wymiar ich stosowania, „Terroryzm – Studia, Analizy, Prewencja” 2022, nr 2.