STRAŻ GRANICZNA; SG – umundurowana i uzbrojona formacja typu policyjnego, przeznaczona do ochrony → granicy państwowej, kontroli ruchu granicznego oraz zapobiegania i przeciwdziałania → migracji nielegalnej; działa na mocy ustawy o ochronie granicy państwowej i Straży Granicznej (zastąpiła Wojska Ochrony Pogranicza, WOP). Do zadań SG należy: ochrona granicy państwowej; organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego; wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz; rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, w zakresie właściwości SG.

W zakresie ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego SG współdziała z krajowymi podmiotami, m.in. z Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych KGP oraz organami administracji rządowej, jednostkami samorządu terytorialnego oraz innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi, a także z powodów oczywistych z organami ochrony granic innych państw.

W celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń funkcjonariusze SG pełnią służbę graniczną, prowadzą działania graniczne, wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą postępowania przygotowawcze według przepisów Kodeksu postępowania karnego, a także wykonują czynności na polecenie sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów państwowych.

Działające do 1990 r. WOP były formacją bardziej o charakterze wojskowym, natomiast SG nadano status policji granicznej. Szczególne znaczenie nabierała współpraca SG z Policją w dziedzinie zwalczania międzynarodowej → przestępczości zorganizowanej. Przyjęty w Polsce model służb granicznych w dużym stopniu opiera się na wzorach niemieckich.

Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego jest Komendant Główny SG podległy ministrowi właściwemu ds. wewnętrznych; jest on przełożonym wszystkich funkcjonariuszy. Komendanta Głównego powołuje i odwołuje prezes rady ministrów na wniosek ministra właściwego ds. wewnętrznych. [→ ochrona granic] [Andrzej Misiuk]

Literatura: M. Jurgilewicz, Rola podmiotów uprawnionych do użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego, Siedlce 2017 • A. Misiuk, Instytucjonalny system bezpieczeństwa wewnętrznego, Warszawa 2013 • Współczesny wymiar funkcjonowania straży granicznej, red. B. Wiśniewski, Z. Piątek, Warszawa 2006.