SYSTEM INFORMACYJNY SCHENGEN; SIS – (ang. Schengen Information System) wielkoskalowy scentralizowany system informatyczno-telekomunikacyjny umożliwiający funkcjonowanie strefy → Schengen. System służy nadzorowi nad prawidłowym stosowaniem zasad przekraczania granic, przemieszczania się i pobytu na obszarze swobodnego podróżowania, który tworzy 27 krajów europejskich na podstawie dorobku prawnego Schengen. Zasadniczą częścią tego dorobku jest Konwencja wykonawcza do układu z Schengen z 1990 r., która zawiera szczegółowe postanowienia dotyczące stosowania zasad swobodnego podróżowania, w tym środki zabezpieczające. Strefa Schengen powstała w 1995 r. na terytorium siedmiu państw. Od 1999 r. Schengen jest częścią UE, choć obejmuje także państwa nienależące do UE. SIS umożliwia uprawnionym użytkownikom z państw należących do UE i strefy Schengen (w 2023 r. 31 krajów) dostęp do informacji (wpisów) dotyczących osób i przedmiotów w celu kontroli na granicy zewnętrznej (przy wjeździe do Schengen) oraz kontroli policyjnych i celnych prowadzonych przez poszczególne państwa (w obrębie Schengen). Ponadto wykorzystywany jest do kontroli wiz i dokumentów pobytowych oraz przestrzegania przepisów dotyczących cudzoziemców (obywateli państw spoza UE i Schengen).
SIS został uruchomiony w 1995 r., a w związku ze zmianami technologicznymi, rozszerzeniem strefy Schengen i UE, a także na skutek wzrostu zagrożeń bezpieczeństwa w 2013 r. uruchomiony został system nowej generacji SIS II, zbudowany na nowej, stabilniejszej platformie technologicznej, wyposażony w szereg dodatkowych funkcji.
SIS składa się z systemu centralnego, systemów krajowych w państwach członkowskich, a także infrastruktury łączności między nimi zapewniającej bezpieczny, zaszyfrowany przepływ danych. Jednostka centralna SIS ulokowana została we francuskim -Strasbourgu. W 2013 r. w ramach SIS II, zbudowano zapasowy moduł centralny (-back-up) zlokalizowany w Sankt Johann im Pongau w Austrii. Systemy krajowe skupiają przepływ informacji w węźle informatycznym, z którym połączeni są uprawnieni użytkownicy krajowi (np. policja, straż graniczna, służby celne, urzędy rejestracji pojazdów itp.). Nad prawidłowym funkcjonowaniem SIS w kontekście przepisów prawa UE czuwa Komisja Europejska. Za stronę techniczną odpowiada Europejska Agencja ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (eu-LISA).
SIS pozwala na sprawdzenie, przy pomocy zautomatyzowanych środków wyszukiwania, czy w stosunku do danej osoby lub przedmiotu nie dokonano wpisu w systemie, co pociąga za sobą określone działania wyznaczonych służb lub organów. Informacje (wpisy) dotyczą następujących kategorii osób lub przedmiotów: 1. odmowa pozwolenia na wjazd lub pobyt – odnoszą się do obywateli państw trzecich, którzy nie są uprawnieni do wjazdu bądź pobytu na terytorium strefy Schengen; 2. osoby poszukiwane w celu aresztowania – dotyczą osób, wobec których wydano Europejski Nakaz Aresztowania lub wniosek w sprawie ekstradycji; 3. osoby zaginione – w celu odnalezienia osób zaginionych, w tym dzieci, i objęcia ich odpowiednią ochroną, jeśli jest to konieczne; 4. osoby, których obecność jest wymagana do celów procedury sądowej – w celu ustalenia ich miejsca zamieszkania lub ich pobytu; 5. osoby lub przedmioty wprowadzane w celu przeprowadzania kontroli niejawnych lub kontroli szczególnych – w celu uzyskania informacji o osobach lub przedmiotach w celu ścigania przestępstw oraz zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa publicznego lub narodowego; 6. poszukiwane osoby nieznane – w celu identyfikacji na podstawie prawa krajowego; 7. przedmioty przeznaczone do zajęcia lub wykorzystania jako dowód w postępowaniu karnym – dotyczą przedmiotów poszukiwanych w celu ich zajęcia lub wykorzystania jako dowód w postępowaniu karnym (np. pojazdów, dokumentów podróżnych, kart kredytowych, tablic rejestracyjnych).
W przypadku trafienia podczas przeszukiwania danych w SIS, a więc odnalezienia osoby lub przedmiotu wprowadzonego do systemu, państwa prowadzą wymianę informacji uzupełniających za pośrednictwem biur SIRENE (Supplementary Information Request At National Entries). Każde państwo korzystające z SIS ustanowiło krajowe biuro SIRENE, które działa 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu, a odpowiada za wymianę informacji i koordynację działań związanych z wpisami w SIS (biuro SIRENE utworzył także → Europol). Dzięki nim możliwe jest podjęcie odpowiednich działań następczych w stosunku do danej osoby lub przedmiotu.
SIS jest kluczowym elementem strefy Schengen umożliwiającym właściwe korzystanie ze swobody podróżowania, a także skuteczne wykrywanie przypadków naruszenia ładu publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego oraz podejmowanie odpowiednich działań zapewniających skuteczne egzekwowanie prawa. [Artur Gruszczak]
Literatura: R. Bellanova, G. Glouftsios, Controlling the Schengen Information System (SIS II): The Infrastructural Politics of Fragility and Maintenance, „Geopolitics” 2022, nr 27(1) • M. Trojanowska-Strzęboszewska, System Schengen a imigracja z perspektywy Polski i Niemiec, Warszawa 2014.