SYSTEM KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM – integralna zasadnicza część → systemu bezpieczeństwa narodowego, której zadaniem jest zapewnienie ciągłości podejmowania decyzji i działań na rzecz → bezpieczeństwa narodowego [bezp.nar.]. Istota kierowania bezp.nar. sprowadza się do koordynacji działań prowadzących do zapewnienia realizacji wszystkich interesów bezp.nar., a więc bytu i rozwoju narodu i państwa, a także ochrony przed wszelkimi zagrożeniami, które w znaczący sposób ograniczają ich funkcjonowanie lub godzą w inne dobra podlegające szczególnej ochronie. System kierowania bezpieczeństwem narodowym [sys.k.bezp.nar.] tworzą organy władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych wykonujących zadania związane z zapewnianiem bezp.nar. oraz organy dowodzenia SZ RP, powiązane informacyjnie i pozostające w ustanowionych na podstawie przepisów prawa relacjach kompetencyjnych, wraz z ich aparatem pomocniczym (opiniodawczo-doradczym oraz sztabowym) oraz niezbędną infrastrukturą. Sys.k.bezp.nar. został wyodrębniony z → systemu bezpieczeństwa narodowego (państwa): podmiotowo – z kolektywnego zbioru elementów, jakim jest ten system, można wyodrębnić zbiór podmiotów, które ze względu na zakres kompetencji koordynują działalność innych podmiotów (elementów wykonawczych); przedmiotowo – zasadniczo jego działalność ma zapewnić ciągłość podejmowania decyzji i działań we wszystkich stanach i okolicznościach funkcjonowania państwa w celu utrzymania bezp.nar.; funkcjonalnie – wyodrębnionym podmiotom przypisano rolę (funkcję) kierowania, uwzględniając przy tym poszczególne szczeble tego kierowania.

Sys.k.bezp.nar. rozpatrywać można w ujęciu funkcjonalnym oraz procesowym. W ujęciu funkcjonalnym wyodrębnia się kilka poziomów (szczebli) kierowania, które wyznaczają poszczególne szczeble organizacji administracji publicznej. Na poszczególnych poziomach kierowania bezp.nar. funkcje kierownicze sprawują: szczebel naczelny (nadrzędny) – prezydent RP wraz z radą ministrów; szczebel centralny – ministrowie kierownicy działów administracji rządowej oraz centralne organy administracji rządowej podległe lub nadzorowane przez prezesa rady ministrów lub ministrów (organy koordynacyjno-decyzyjne); szczebel wojewódzki – wojewodowie (organy koordynacyjno-decyzyjne), marszałkowie województw oraz terenowe organy administracji zespolonej i niezespolonej (koordynatorzy funkcjonalni); szczebel powiatowy – starostowie (organy koordynacyjno-decyzyjne), terenowe organy administracji zespolonej i kierownicy powiatowych jednostek organizacyjnych (koordynatorzy funkcjonalni); szczebel gminny – wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast (organy koordynacyjno-decyzyjne), kierownicy komunalnych jednostek organizacyjnych. W ujęciu procesowym sys.k.bezp.nar. realizuje takie funkcje, jak: planowanie, organizowanie, motywowanie (przewodzenie) i kontrolowanie. Funkcje te następują po sobie, tworząc pewien proces. W praktyce ich kolejność jest jednak względna, co jest skutkiem ich wzajemnej zależności. Planowanie w procesie kierowania bezp.nar. polega na wyznaczaniu celów organizacji, sposobów (możliwie jak najlepszych) ich osiągnięcia, jak również̇ niezbędnych w tym zakresie sił i środków (ludzkich, rzeczowych, finansowych, innych). Na tym etapie następuje też podjęcie decyzji, który wariant spośród możliwości działania jest najlepszy i który, biorąc pod uwagę istniejące warunki oraz posiadane zasoby, można będzie osiągnąć. Planowanie determinuje cały proces kierowania, ponieważ podjęta na tym etapie decyzja będzie wpływać na wszystkie działania podejmowane w kolejnych etapach. Organizowanie obejmuje dostosowywanie istniejących struktur organizacji bądź tworzenie nowych na potrzeby realizacji planów. To także ustalanie zasad podziału zadań, uprawnień (władzy) czy odpowiedzialności. W ramach funkcji organizowania ustala się sieć kanałów komunikacji (przekazywania informacji). Motywowanie (przewodzenie) polega na pobudzaniu do sprawnego, skutecznego oraz efektywnego działania mającego na celu osiągnięcie celów systemu bezp.nar., a więc realizacji jego misji. Może ono przybierać rożne formy, jak zachęcanie, przymus, nacisk, presja, namawianie czy instruowanie. Swoistym środkiem motywującym są również sankcje karne. Kontrolowanie polega na porównywaniu tego, co zostało osiągnięte, z tym, co było wcześniej zaplanowane. Za pomocą tej funkcji możliwe jest utrzymywanie organizacji „na właściwym torze”, a więc sprawienie, że zadania prowadzące do osiągnięcia celów systemu bezp.nar. są cały czas realizowane. W przypadku stwierdzenia odchyleń od ustalonych wzorców podejmowane są działania korygujące. [→ system kierowania obroną państwa]
[Natalia Moch]

Literatura: W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2020 • N. Moch, System kierowania obroną narodową Rzeczypospolitej Polskiej w perspektywie XXI wieku, Warszawa 2018.