SYSTEM OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAŻENIA – zespół wzajemnie powiązanych ze sobą podsystemów SZ RP funkcjonujących w czasie pokoju, kryzysu i wojny, którego celem jest realizacja przedsięwzięć związanych z ograniczeniem wpływu skażeń pochodzących od → broni masowego rażenia – broni chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jądrowej, CBRN (chemical, biological, radiological and nuclear) – zarówno na ludzi, jak i na infrastrukturę. Na system → obrony przed bronią masowego rażenia (OPBMR) składają się podsystemy wykonawcze: kierowania, wykrywania skażeń, likwidacji skażeń, ochrony przed skażeniami i ratownictwa chemicznego.

Podsystem kierowania OPBMR obejmuje komórki organizacyjne występujące na poszczególnych szczeblach dowodzenia SZ RP odpowiedzialnych za planowanie, organizację i koordynację przedsięwzięć, w tym utrzymanie w gotowości sił i środków wojsk chemicznych do realizacji zadań na korzyść wspieranych pododdziałów. Do jego zasadniczych zadań należy koordynacja zadań z zakresu przedsięwzięć OPBMR, w tym organizowanie, planowanie i koordynacja działania etatowych pododdziałów wojsk chemicznych i nieetatowych OPBMR. Do zadań w zakresie doradztwa OPBMR realizowanych przez komórki kierowania należy szybka ocena sytuacji skażeń oraz przedstawienie wniosków i propozycji w zakresie użycia pododdziałów wojsk chemicznych. O zakresie pracy systemu kierowania decydują obszary zadaniowe OPBMR, na które składają się wykrywanie, identyfikacja i monitoring skażeń, zarządzanie informacją CBRN, ochrona fizyczna przed czynnikami rażenia zdarzeń CBRN oraz medyczna ochrona przed czynnikami rażenia zdarzeń CBRN.

Podsystem wykrywania skażeń funkcjonuje w czasie pokoju, kryzysu i wojny, jego celem jest pozyskiwanie, przetwarzanie i analizowanie informacji o zdarzeniach CBRN oraz powstałych w ich wyniku skażeń. Stanowi zorganizowany układ elementów powiązanych wzajemnymi relacjami organizacyjno-technicznymi, w skład którego wchodzą zarówno źródła informacji o skażeniach, mobilne i stacjonarne laboratoria analityczne oraz ogniwa analityczne, czyli ośrodki analizy skażeń w strukturach dowodzenia SZ RP odpowiedzialne za koordynację i organizację podsystemu. Do głównych zadań podsystemu należą wykrywanie, identyfikacja i monitoring skażeń, ostrzeganie, alarmowanie i prognozowanie skażeń oraz ocena zagrożenia i skutków użycia broni masowego rażenia na przebieg operacji.

Podsystem likwidacji skażeń realizuje zadania w zakresie ograniczenia zagrożeń w związku z czynnikami rażenia zdarzeń CBRN. Jego głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa ludziom, obiektom infrastruktury, a także rejonom, poprzez zmniejszenie lub neutralizację zagrożenia pochodzącego od skażeń CBRN. Likwidacja skażeń może być wykonywana samodzielnie w ramach natychmiastowego działania przez pojedynczych żołnierzy lub w ramach operacyjnej i całkowitej likwidacji poprzez sekcje likwidacji skażeń pododdziałów rodzajów wojsk lub przez pododdziały wojsk chemicznych.

Podsystem ochrony przed skażeniami realizuje zadania w zakresie zmniejszenia negatywnych skutków czynników rażenia zdarzeń CBRN, jego zakres obejmuje zarówno indywidualne, jak i zbiorowe środki ochrony przed skażeniami.

Podsystem ratownictwa chemicznego ukierunkowany jest na współdziałanie ze służbami ratowniczymi pozamilitarnych struktur systemu obronnego [→ ratownictwo]. Jest to działalność ratownicza prowadzona zarówno wobec żołnierzy, jak i ludności, zarówno w czasie aktywności militarnej wojsk, jak również w okresie kryzysu i pokoju. [Krzysztof Budyn, Marzena Walkowiak]

Literatura: W. Harmata, M. Witczak, Obrona przed bronią masowego rażenia. Rozwiązania techniczne i funkcjonalne dla pododdziałów Wojsk Obrony Terytorialnej – ochrona zbiorowa, „Biuletyn WAT” 2019, nr 67(3) • Ministerstwo Obrony Narodowej, Obrona przed bronią masowego rażenia w operacjach połączonych DD-3.8(B), Bydgoszcz 2020.