SYSTEM POWIADAMIANIA RATUNKOWEGO; SPR – ważny element systemu bezpieczeństwa powszechnego, ochrony ludności, struktura o zasadniczym znaczeniu z punktu widzenia bezpieczeństwa obywateli, przede wszystkim ochrony ich życia i zdrowia. Stworzony został do pełnienia roli integracyjnej, koordynacyjnej oraz szybkiej i profesjonalnej wymiany informacji. Podstawową funkcją systemu jest obsługa zgłoszeń kierowanych do numerów alarmowych. SPR funkcjonuje na podstawie ustawy o systemie powiadamiania ratunkowego.
SPR składa się z centrów powiadamiania ratunkowego (CPR) tworzących jednolity system do obsługi zgłoszeń alarmowych, umożliwiający przekazanie zgłoszenia alarmowego w celu zaangażowania właściwych zasobów ratowniczych. System współpracuje z podmiotami ratowniczymi w celu podjęcia działań ratowniczych w związku z otrzymanym zgłoszeniem alarmowym z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego i sieci teleinformatycznej na potrzeby obsługi numerów alarmowych lub innej sieci teleinformatycznej. Ustawa definiuje podmiot ratowniczy jako jednostkę organizacyjną Policji i Państwowej Straży Pożarnej, dyspozytornię medyczną oraz podmiot, do którego zadań należy ochrona życia, zdrowia, bezpieczeństwa i porządku publicznego, mienia lub środowiska, zarejestrowany w systemie teleinformatycznym, którego numer telefoniczny jest obsługiwany w ramach SPR.
W ramach systemu funkcjonują także: Platforma Lokalizacyjno-Informacyjna z Centralną Bazą Danych, Centralny Punkt Systemu Centrów Powiadamiania Ratunkowego, System Wspomagania Dowodzenia dla → Państwowego Ratownictwa Medycznego, Policji, a także System Wspomagania Decyzji dla Państwowej Straży Pożarnej. SPR w Polsce funkcjonuje na zasadzie zastępowalności poszczególnych centrów w przypadku awarii systemu teleinformatycznego.
SPR składa się z 17 CPR: 10 o standardowej funkcjonalności, 6 o zwiększonej funkcjonalności oraz jedno CPR ogólnokrajowe. W skład struktury organizacyjnej CPR wchodzą operatorzy numerów alarmowych, starsi operatorzy, koordynatorzy, koordynatorzy-trenerzy oraz psycholog (a także kierownictwo i obsługa administracyjna i techniczna). Operator musi uzyskać certyfikat operatora numerów alarmowych (po szkoleniu zakończonym egzaminem). W okresie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii zadanie szkolenia operatorów numerów alarmowych i ich egzaminowania jest realizowane przez organ prowadzący centrum, w którym są oni zatrudnieni, a uzyskany certyfikat w tym przypadku traci ważność po upływie 90 dni po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.
CPR przeznaczone są do obsługi zgłoszeń alarmowych kierowanych do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999. W ramach systemu mogą być obsługiwane numery 991, 992, 993, 994, 987 oraz inne numery alarmowe podmiotów, do których zadań należy ochrona życia, zdrowia, bezpieczeństwa i porządku publicznego, mienia lub środowiska. Numer 112 jest jednolitym numerem alarmowym obowiązującym na terenie całej UE, służy wyłącznie do powiadamiania w nagłych sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia, takich jak: pożary, wypadki drogowe, kradzieże, włamania, użycie przemocy, przypadki nagłych omdleń i utraty świadomości, poważnego uszkodzenia ciała i silnego krwawienia oraz porażenia prądem, a także rozpoznanie osoby poszukiwanej przez Policję oraz inne nagłe sytuacje zagrażające zdrowiu, życiu lub bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu.
Elementem systemu teleinformatycznego SPR jest też aplikacja mobilna Alarm 112 umożliwiająca wysyłanie zgłoszeń alarmowych za pośrednictwem krótkich wiadomości tekstowych (sms) do CPR. Jest to ważne zwłaszcza dla osób, które nie mogą wykonać połączenia głosowego, w tym dla osób głuchych oraz niedosłyszących.
Krajowe Centrum Monitorowania Systemu Powiadamiania Ratunkowego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji zajmuje się planowaniem i organizowaniem SPR na terenie kraju oraz nadzoruje i koordynuje jego funkcjonowanie (w imieniu szefa resortu ds. administracji publicznej). Ma za zadanie utrzymywanie i rozwój systemu teleinformatycznego, zachowywanie ciągłości funkcjonowania SPR, nadzór nad przestrzeganiem procedur obsługi zgłoszeń alarmowych oraz współpracę międzynarodową w zakresie SPR. [Gabriel Nowacki, Aleksandra Skrabacz]
Literatura: G. Nowacki, A. Skrabacz, K. Bolz, Funkcjonowanie systemu powiadamiania ratunkowego w czasie zagrożenia epidemicznego z powodu Covid-19 [w:] Logistyka w ratownictwie 2021, red. A. Chudzikiewicz, A. Krzyszkowski, Radom 2022 • Ł. Szewczyk, System Powiadamiania Ratunkowego: gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy?, „Zeszyty Naukowe SGSP” 2018, nr 65(1).