SYSTEM WCZESNEGO WYKRYWANIA I NAPROWADZANIA NATO – (ang. Airborne Early Warning And Control System; AWACS) jeden z najważniejszych elementów wsparcia systemu dowodzenia NATO; stanowi uzupełnienie naziemnych systemów wykrywania i identyfikowania obiektów oraz kierowania i dowodzenia lotnictwem. System posiada zdolność operacyjną do dowodzenia i kierowania aktywnymi, defensywnymi i ofensywnymi środkami walki w czasie pokoju, kryzysu i wojny; uzupełnia obraz sytuacji przestrzeni powietrznej na lądzie i nad lądem oraz akwenami morskimi, a także dostarcza informacje z rozpoznania powietrznego do innych statków powietrznych lub naziemnych stanowisk dowodzenia.
System jest przystosowany do wykonywania sześciu zadań z zakresu wykrywania, rozpoznania i kierowania: działań ofensywnych i defensywnych przeciwko zagrożeniom powietrznym; kontroli przestrzeni powietrznej; wsparcia powietrznego wojsk lądowych; wsparcia lotnictwa podczas zwalczania elementów systemu obrony powietrznej przeciwnika; pobierania paliwa w locie i zabezpieczania bojowych operacji poszukiwawczo-ratowniczych.
Zasadnicze elementy AWACS to dowództwo wraz z dwoma komponentami operacyjnymi sił. Dowództwo NATO Airborne Early Warning and Control Force (NAEW&CF) odpowiada za kierowanie i nadzorowanie działań jednostek AWACS (komponentów) i zapewnienie zdolności Sojuszu do ciągłego nadzoru przestrzeni powietrznej i ostrzegania z powietrza, a także możliwości kierowania działaniami sił powietrznych w całym zakresie operacji prowadzonych przez Sojusz. Dowódca NAEW&CF odpowiada również za zapewnienie odpowiedniego poziomu gotowości bojowej, wsparcia logistycznego oraz wyszkolenia podległych mu sił. Dowództwo Komponentu – NAEW&C Force Command – jest ulokowane przy Naczelnym Dowództwie Sojuszniczych Sił Europy i bezpośrednio podlega pod Naczelnego Dowódcę Połączonych Sił NATO w Europie. [Janusz Karpowicz]
Literatura: M. Dąbrowski, Samoloty AWACS na współczesnym polu walki, Defence 24, 24.11.2018, https://defence24.pl/sily-zbrojne/samoloty-awacs-na-wspolczesnym-polu-walki-analiza [dostęp: 25.02.2023] • R.K. Łukawski, Oczy NATO, „Przegląd Sił Powietrznych” 2009, nr 5.