BEZPIECZEŃSTWO LOKALNE – zapewnienie, za pomocą legalnych środków prawnych i rozwiązań instytucjonalnych, bezpiecznego funkcjonowania członków danej społeczności lokalnej (i wszystkich na danym terenie przebywających), ich ochrony przed lokalnymi zagrożeniami, np. → przestępczością. Bezpieczeństwo lokalne [bezp.lok.]
stanowi integralny składnik szeroko rozumianego → bezpieczeństwa w przestrzeni geograficznie ograniczonej lub wyodrębnionej administracyjnie. Na gruncie → nauk o bezpieczeństwie Włodzimierz Fehler zdefiniował bezp.lok. jako element państwowego → bezpieczeństwa wewnętrznego, jako pewien typ ładu społecznego opartego na naturalnych związkach i poziomach styczności, mający często charakter osobisty. Przypisał do niego takie elementy jak: → bezpieczeństwo ustrojowe, ład społeczny, → bezpieczeństwo personalne, → bezpieczeństwo publiczne, → porządek publiczny, które mają charakter ogólnopaństwowy i lokalny. Można te elementy uzupełnić o bezpieczeństwo egzystencji, które warunkuje ład społeczny, a tym samym bezpieczeństwo i porządek publiczny w przestrzeni lokalnej.
Bezpieczeństwo w wymiarze lokalnym determinuje wiele czynników mających swoje źródła w uwarunkowaniach historycznych i współczesnych. Do źródeł dziejowych zaliczane są m.in. okoliczności, w których kształtowała się tożsamość mieszkańców i rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Tym, co łączy członków społeczności lokalnej [sp.lok.],
są: wspólna historia, lokalna kultura, tradycje i obyczaje, przyroda oraz emocjonalny i intelektualny związek, jaki każdy odczuwa z najbliższym otoczeniem. Związek ten określa się mianem małej ojczyzny. Sp.lok. cechuje dość silna kontrola społeczna, realizowana bardziej bezpośrednio przez rodzinę, sąsiadów, znajomych i lokalne instytucje społeczne, a w mniejszym stopniu przez państwo. Stąd też w literaturze przedmiotu podkreśla się, że w sp.lok. występuje (zazwyczaj) mniejsze nasilenie problemów społecznych oraz występuje większa niż w dużych zbiorowościach wrażliwość moralna. Sp.lok. jest różnie definiowana – w ekologii społecznej rozpatrywana jest ze względu na określoną przestrzeń, w której się adaptuje, stanowi zbiorowość społeczną wyodrębnioną ze względu na zamieszkiwanie wspólnego terytorium, które warunkuje tworzenie się określonych więzi społecznych. Sp.lok. charakteryzuje się trzema głównymi cechami: wspólnym, a jednocześnie ograniczonym terytorium, wspólnymi najważniejszymi instytucjami, znacznym zakresem podobnych potrzeb swych członków i w miarę trwałą więzią społeczną. Przyjmuje się,
że sp.lok. składa się z kilku warstw: zbiorowości ludzkiej, układu działań i stosunków
społecznych oraz wspólnoty kulturowej. Ten ostatni składnik uważany jest za najważniejszy, gdyż właśnie lokalna kultura stanowi główny czynnik kształtujący tożsamość i odrębność sp.lok. Życie społeczne w środowisku lokalnym przebiega przede wszystkim w aspektach: społecznym, psychicznym i przestrzennym. Można w takim przypadku mówić o uwarunkowaniach bezp.lok. w wymiarze przestrzennym (miasto – wieś, aglomeracja – małe miasto) oraz społecznym (praca – bezrobocie, bogactwo – ubóstwo, bezpieczeństwo publiczne ‒ przestępczość). Z kolei psychiczny aspekt bezp.lok. odnosi się do identyfikacji kulturowej mieszkańców. Bezp.lok. bazuje głównie na poczuciu wspólnoty, tworzeniu więzi społecznych opartych na zaufaniu. A zatem bezp.lok. składa się z czterech komponentów uwarunkowanych lokalnie: lokalnego bezpieczeństwa socjalnego (bezpieczeństwo ekonomiczne, egzystencji); lokalnego bezpieczeństwa kulturowego (bezpieczeństwo kolektywne, tożsamości kulturowej); lokalnego bezpieczeństwa psychospołecznego (bezpieczeństwo postrzegane przez pryzmat jakości życia); lokalnego bezpieczeństwa i porządku publicznego (bezpieczeństwo postrzegane w kontekście przestępczości).
Według Janusza Świniarskiego w globalnym świecie zdominowanym przez liberalizm i gospodarkę wolnorynkową bezp.lok. obejmuje doskonalenie wolności i odpowiedzialności obywateli wspólnoty lokalnej. Bezpieczeństwo wspólnoty lokalnej powinno polegać na dbałości o potrzeby mieszkańców w następujących wymiarach: poziomu edukacyjnego; efektywności ekonomicznej; wydajności pracy wyrażanej w zasobności lub bogactwie; przestrzegania prawa przez członków wspólnoty; respektowaniu zarówno praw i wolności osobistych, jak i odpowiedzialności (kultura i moralność). Tak więc uwarunkowania bezp.lok. można oceniać z perspektywy bądź obiektywistycznej (zewnętrznej – poprzez obiektywny, statystyczny poziom bezpieczeństwa w tym obszarze), bądź subiektywistycznej (wewnętrznej – jako postrzeganie bezpieczeństwa przez mieszkańców). Mogą być one traktowane jako wyzwania, tj. uwarunkowane lokalnie zagrożenia i szanse w sferze zmiany warunków egzystencji.
W systemie kształtowania bezp.lok. bierze udział wiele organów oraz instytucji publicznych i niepublicznych. Zasadniczy wpływ na bezp.lok. mają samorządy lokalne oraz wyspecjalizowane służby, inspekcje i straże, ale także jakość lokalnego społeczeństwa obywatelskiego. [Janusz Gierszewski]
Literatura: W. Fehler, Lokalny wymiar wewnętrznego bezpieczeństwa państwa [w:] Bezpieczeństwo w środowisku lokalnym, red. W. Fehler, Warszawa 2009 • J. Gierszewski, A. Pieczywok, Społeczny wymiar bezpieczeństwa człowieka, Warszawa 2019 • A. Urban, Bezpieczeństwo społeczności lokalnych, Warszawa 2012.