SZTUKA WOJNY SUN ZI – dzieło Sun Zi (Sun Tzu) z przełomu VI i V w.p.n.e. Praktyk i teoretyk, generał i myśliciel, faktycznie nazywał się Sun Wu, ale według chińskiej tradycji nazywa się go Sun Zi, czyli Mistrz Sun. Pełny tytuł traktatu to Reguły zarządzania armią mistrza Suna, znany powszechnie pod nazwą Sztuka wojny, we fragmentach przetrwał do współczesności i doczekał się wielu interpretacji i zaczerpnięć do współczesnych doktryn wojskowych i polityki międzynarodowej. Postać Sun Zi utożsamiana jest z realizmem w geopolityce, geostrategii i stosunkach międzynarodowych.

Sun Zi postrzegał wojnę jako ważny czynnik dla trwania, przetrwania i rozwoju państwa. Dlatego w trosce o jego bezpieczeństwo przedstawił spójny model profesjonalnego podejścia do wojny. Z pola walki przeniósł konflikt na płaszczyznę intelektualną. Kluczowymi pojęciami stosowanymi w okresie jego działalności (tzw. walczących królestw) były: moc i forma, percepcja i sprawczość, pustka i pełnia (sił). Opisuje on szczegółowo zasady budowania armii, rekrutowania dowódców i szeregowych żołnierzy, zapewniania zaopatrzenia armii i ludności w czasie wojny. Uwzględnia także sposoby budowania → świadomości sytuacyjnej i wpływu środowiska na zdolność bojową, realizowania celów politycznych za pomocą armii, a także prezentuje protonaukowy sposób pomiaru szans na zwycięstwa w bitwach, który ówcześnie był pionierską alternatywą dla opierania się na wróżbach i omenach, czy siłach nadprzyrodzonych, ale zgodnie z zasadami taoizmu i konfucjanizmu.

W kulturze Wschodu Sztuka wojny i jej interpretacje zaczęły odgrywać ważną rolę; stała się ona pierwszym dziełem, które edykt cesarski z XI w. nakazywał przestudiować kandydatom na oficerów. Znacznie później traktat dotarł na Zachód, gdzie doczekał się wielu tłumaczeń – pierwszy przekład, bardzo dowolny, sporządził w 1772 r. francuski jezuita Jean J. Amiot. Zalecenia chińskiego stratega wykorzystuje się współcześnie w bardzo wielu dziedzinach (m.in. w biznesie, administracji, medycynie). Do dorobku chińskiej strategii sięga też wiele ośrodków naukowo-badawczych kompleksu militarnego zachodnich państw. [Piotr Lech Wilczyński]

Literatura: K. Kiszka, Model bezpieczeństwa państwa w „Sztuce wojny” Sun Tzu, „Acta Scientifica Academiae Ostroviensis” 2016, nr 7(1) • Sun Zi i jego Sztuka Wojny. Filozofia i praktyka oddziaływania na bieg zdarzeń, red. P. Plebaniak, Kraków 2020.