TERRORYZM PAŃSTWOWY – pojęcie odnosi się do → terroryzmu prowadzonego lub kontrolowanego przez państwo, który służy realizacji celów polityki zagranicznej lub wewnętrznej. Terroryzm państwowy [terr.p.] należy rozumieć jako groźbę lub akt przemocy ze strony przedstawicieli państwowych lub przez nich inspirowany, który ma na celu wywołanie skrajnego strachu u docelowych odbiorców, tak aby byli zmuszeni do rozważenia zmiany lub zaniechania swojego zachowania.

Można wyróżnić trzy kategorie terr.p.: 1. jawne zaangażowanie (często skierowane wobec własnej populacji); 2. utajniony terr.p. (ukryty udział w zabójstwach, zamachach stanu, tajnych operacjach, kampaniach z użyciem materiałów wybuchowych itd.); 3. sponsorowanie terr.; 4. wsparcie terr., w tym przyzwolenie na jego działanie (np. poprzez udzielanie schronienia). Istotne jest sprawstwo państwa: bezpośrednie i/lub pośrednie. Celem terr.p. są: grupa (np. etniczna); przeciwnik polityczny; inne państwo. Terr. sponsorowany przez państwo charakteryzuje się oprócz materialnego i niematerialnego zaangażowania także możliwościami wytyczania kierunków działalności → organizacji terrorystycznej. Natomiast terr. wspierający zazwyczaj pomaga grupom o różnym poziomie niezależności. Formy terr.p. mogą być wykorzystane jako przymusowa dyplomacja w dążeniach na rzecz wzmocnienia celów i interesów państwa w innym kraju/regionie. Cechą charakterystyczną terr.p. jest tajność, będąca istotną przeszkodą w przypisaniu sprawstwa danego działania.

Wyróżnia się trzy podejścia w badaniach nad terr.p.: 1. poszukiwanie różnic podmiotowych między terr. generowanym przez państwo a aktywnością innych aktorów; 2. akcentowanie metody, a nie tożsamości aktora; 3. koncentracja na formach i metodach terr.p. Ostatnie podejście wpisuje się w krytyczne studia nad terr. (ang. critical terrorism studies, CTS). Ze względu jednak na dominację państwocentrycznego podejścia w badaniach nad bezpieczeństwem, jak i polityczność samego zjawiska terr., marginalizowana jest w naukach społecznych konceptualizacja, analiza motywów, funkcji oraz skutków terr.p.

Terr. jest jednym z wielu narzędzi przymusu, które jest stosowane w praktykach polityki zagranicznej państw współczesnych, w tym liberalno-demokratycznych.
[Aleksandra Gasztold]

Literatura: R. Blakeley, State Terrorism and Neoliberalism: The North in the South, New York – London 2009 • M. Stohl, The State as Terrorist: Insights and Implications, „Democracy and Security” 2006, nr 11(2).