TERRORYZM – UWARUNKOWANIA PSYCHOSPOŁECZNE – terroryzm jest fundamentalnym wykroczeniem przeciwko życiu, mającym wymiar zindywidualizowany oraz zbiorowy, godzi bowiem we wszystkie cele, na straży których stoi społeczeństwo (państwo) i każdy z osobna człowiek; jest manifestacją przemocy [→ terroryzm]. Terror [ter.] jest definiowany jako działanie intencjonalne nakierowane na wyrządzenie szkody fizycznej lub psychicznej bliźniemu, które przejawia się w formie wrogiej i instrumentalnej. Celem jest zadanie cierpienia, bólu i w ostateczności dokonanie zbrodni, która służy osiąganiu doraźnych korzyści w sposób niekoniecznie brutalny, choć potwierdzający zawsze wrogie zamiary (lub uczucia).

W odniesieniu do jednostek uwarunkowania ter. zależą od interakcji między takimi czynnikami, jak biologiczne wyposażenie człowieka, wrodzone i wyuczone wzory zachowań oraz cechy sytuacji społecznej określonej z grubsza przez charakter przyzwolenia na przemoc i radykalizm jej reperkusji. Skala owych czynników jest rozległa, gdyż mieści się pomiędzy intensywnością procesów neurologicznych i chemicznych zachodzących w mózgu a uwarunkowaniami społecznymi odpowiedzialnymi za występowanie zachowań nienawistnych wobec ludzi.

Opinie przychylne neurologicznej proweniencji ter. odpowiedzialność zrzucają na obszar mózgu nazwany ciałem migdałowatym, który sprawuje kontrolę nad reakcjami wywołującymi przemoc. Tymczasem zestaw czynników społecznych determinujących dokonanie → terrorystycznego ataku bądź zaangażowanie w działalność terrorystycznych ugrupowań jest szeroki, bazując głównie na motywach ideowych, politycznych. Wśród czynników psychologicznych wskazuje się także na takie uwarunkowania, jak frustracja, rozczarowanie, rozgoryczenie, niezadowolenie. Akt terrorystyczny może być również wynikiem prowokacji, obecności bodźca wywołującego wzburzenie, a nawet przedmiotu (np. rewolweru), które stymulują groźne działania. Źródłem nienawiści terrorystycznej może być zatem zarówno niedowartościowanie, jak i samouwielbienie ludzi przekonanych o swej wyższości, która nabiera szczególnego znaczenia, jeśli jest motywowana względami ideowymi czy religijnymi. Akty ter. bywają też efektem poczucia bezkarności sprawców, tudzież niezachwianego przekonania o słuszności motywacji. Bezwzględność i okrucieństwo wobec otoczenia są obecne w sytuacji przewagi niekontrolowanej i despotycznej, jak też poczucia prymatu własnych idei, z założenia wyższych od tych, które mogą być lub są popularne, zwłaszcza w obliczu bezkarności. Tak więc sam charakter bezkarnego aktu określa nie tylko wymiar dominacji, ale też opisuje ponure oblicze ludzkiej natury, objawiane w sytuacji wywyższenia. [Marek Adamkiewicz]

Literatura: K.E. Moyer, The Psychobiology of Aggression, New York 1976 • Terroryzm a bezpieczeństwo państwa w erze globalizmu, red. R. Jakubczak, R. Radziejewski, Warszawa 2011.