TRÓJMORZE – inicjatywa o charakterze geopolitycznym mająca na celu zacieśnienie współpracy gospodarczej i infrastrukturalnej między państwami członkowskimi UE, znajdującymi się pomiędzy morzami Adriatyckim, Bałtyckim i Czarnym, podkreślająca równość wszystkich państw unijnych, znana pod angielskim skrótem 3SI (Three Seas Initiative), funkcjonująca od 2015 r., przy czym pierwszy formalny szczyt odbył się w 2016 r. Inicjatorami 3SI jako forum dialogu głów państw unijnej Europy Środkowej byli prezydenci Chorwacji Kolinda Grabar-Kitarović oraz Polski Andrzej Duda. W pracach inicjatywy bierze udział 12 państw: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry, choć z różnym zaangażowaniem i w różnym wymiarze, partnerami są Republika Federalna Niemiec, USA, a także Komisja Europejska, Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Bank Światowy. Zainteresowanie uczestnictwem w 3SI wyrażają Mołdawia i Ukraina; od 2022 r. Ukraina ma status partnera uczestniczącego. W ramach dotychczasowego funkcjonowania można wskazać konsekwentną rolę Polski w przedsięwzięciu, wzrastającą pozycję Rumunii, okresowe zainteresowanie innych państw organizujących szczyty 3SI (Słowenia – 2019, Estonia – 2020, Bułgaria – 2021, Łotwa – 2022) oraz mniejszy lub większy sceptycyzm pozostałych członków, zwłaszcza Chorwacji (od 2020) i Węgier.
(Inicjatywa ta bywa niesłusznie wiązana z międzywojenną koncepcją międzymorza Józefa Piłsudskiego, w odróżnieniu od której 3SI nie ma charakteru obronnego ani wymierzonego w jakiekolwiek przeciwnika, podczas gdy tamta miała integrować państwa regionu przeciwko zagrożeniu ze strony ZSRR).
W deklaracji przyjętej w 2016 r. podkreślono, że celem nowego formatu jest wzmocnienie całej UE przez zdynamizowanie współpracy w obszarze infrastruktury transportowej, cyfrowej i energetycznej, co ma przyczynić się do podniesienia konkurencyjności regionu. Wyrównaniu różnic cywilizacyjnych służyć mają inwestycje, takie jak flagowa Via Carpatia – szlak drogowy łączący Kłajpedę z Salonikami (dążenie do skierowania funduszy unijnych na rozbudowę korytarzy transportowych w ujęciu południkowym, a nie tylko równoleżnikowym), ale również budowa połączeń gazowych, mających poprzez zdywersyfikowanie kierunków dostaw przynieść wzrost → bezpieczeństwa energetycznego regionu.
Kolejny szczyt w 2017 r. w Warszawie odbył się z udziałem prezydenta USA Donalda Trumpa. Jego udział w szczycie 3SI stanowił jednoznaczny sygnał, po pierwsze, że inicjatywa jako emanacja wizji policentrycznej UE ma amerykańskie poparcie, a także, po drugie, że Chiny i Turcja, które w pierwszej fazie funkcjonowania formatu były zainteresowane współpracą, nie powinny angażować się, gdyż Europa Środkowa jest regionem perspektywicznym dla USA, zwłaszcza w wymiarze energetycznym.
3SI pozostaje inicjatywą w marginalnym stopniu zinstytucjonalizowaną. Formalnie jedyną wspólną instytucją jest Fundusz Inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza (Three Seas Initiative Investment Fund), powołany do życia z inicjatywy polskiego Banku Gospodarstwa Krajowego w 2017 r., inwestujący środki na zasadach komercyjnych w strategiczne z punktu widzenia 3SI obszary. Inwestorami mogą być banki inwestycyjne państw 3SI, międzynarodowe instytucje finansowe oraz prywatni inwestorzy z całego świata. Zakłada się, że docelowo Fundusz będzie dysponować 3‒5 mld euro, inwestując w projekty o łącznej wartości do 100 mld euro. Środki Funduszu stanowią uzupełnienie dla pieniędzy publicznych i funduszy unijnych. Strona polska pozostaje największym udziałowcem przedsięwzięcia. [Tomasz Szyszlak]
Literatura: P. Bajda, Inicjatywa Trójmorza 2016‒2020 in statu nascendi, Warszawa 2020 • T. Szyszlak, Bułgaria wobec Inicjatywy Trójmorza, Warszawa 2021.