WALKA – pojęcie wieloznaczne zarówno w języku potocznym, jak i w formalnym języku nauki; słownikowe znaczenia wskazują na różne rodzaje konfrontacji, starć czy zmagań jednostek, zbiorowości czy sił. Walka [wal.] to w słownikach języka polskiego przede wszystkim działania sił zbrojnych w celu pokonania przeciwnika, ale termin ten łączy się również ze sportem, przeżyciami wewnętrznymi i różnego rodzaju zmaganiami, obejmuje też spory, dyskusje i debaty słowne, jest elementem relacji prawnych, handlowych, finansowych czy sportowych. Wal. ma także wymiar symboliczny, np. gdy mowa jest o wartościach, jak wal. dobra ze złem. W kontekście militarnym wal. sięga wszystkich tych praktyk, które w sztuce wojennej nazywane są działaniami wojennymi, w związku z tym jest również synonimem wojny.

Wal. w odniesieniu do problematyki bezpieczeństwa oznacza zwykle bądź istnienie stanu → zagrożenia i jakąś formę obrony [→ poczucie zagrożenia], bądź w przypadku agresora powodowanie zagrożenia. Występuje w wielu różnych rodzajach bezpieczeństwa, od wymiaru jednostkowego i grupowego do ogólnospołecznego, narodowego oraz międzynarodowego, od bezpieczeństwa osobistego poprzez bezpieczeństwo publiczne, społeczne czy polityczne i wreszcie bezpieczeństwo militarne.

W naukach wojskowych wal., z niewielkimi wyjątkami, utożsamiana jest z najniższym poziomem działania, z taktyką ‒ wal. to zbrojne starcie dwóch przeciwstawnych stron (od pojedynczego żołnierza do związku taktycznego), dążących do osiągnięcia różnych, niezgodnych celów, zadań, zamierzeń, usiłujących siłą, przede wszystkim zbrojnie oraz podstępem, przeszkodzić sobie wzajemnie (rozbić, zniszczyć, obezwładnić) [→ walka zbrojna]. → Agonistyka, ogólna teoria wal., wykorzystuje metody badań charakterystyczne dla prakseologii, ze szczególnym wykorzystaniem konstrukcji teorii adekwatnej Leona Petrażyckiego. W agonistyce wal. (ang. struggle, fr. lutte, niem. Kampf, ros. борьба) to kooperacja negatywna przynajmniej dwóch sprawców, z których każdy stara się osiągnąć cel niezgodny z celem drugiego, przy czym wie o działaniu przeciwnika i przeciwdziała mu. To splot działań różnych osób lub zespołów osób, kiedy cele działających są niezgodne i jedni drugim usiłują przeszkodzić w dążeniach.

Wal. dotyczy zatem szerokiej gamy zjawisk charakteryzujących egzystencję człowieka, funkcjonowanie zespołów ludzkich i społeczeństw. Podstawowym skojarzeniem jest wal. zbrojna, ale to również rywalizacja sportowa, konkurencja ekonomiczna i handlowa, spory polityczne i sądowe, wal. na argumenty itd. Są trzy podstawowe cechy wal.: 1. aby zaistniała, potrzebne są co najmniej dwa podmioty wal.; 2. wal. to działanie świadome i celowe człowieka, uwzględniające aktywność strony przeciwnej, a więc działanie, które powinno być racjonalne i skuteczne; 3. wal. to nie tylko dążenie do osiągnięcia swoich celów, to także podjęcie działań, które nie dopuszczą do osiągnięcia celów strony przeciwnej.

Wal. jest zbiorem działań wykonywanych w układzie akcja–przeciwakcja, które mogą następować w różnych odcinkach czasu. Mogą one następować jedna za drugą lub jednocześnie. Są wyzwoleniem energii przez podmioty działania, a w związku z tym są kosztowne ekonomicznie. Naturalna chęć zmniejszania kosztów, widoczna szczególnie przy przedłużającym się czasie zmagań, zmusza strony do poszukiwania efektywnych sposobów wal. Ich liczba jest nieograniczona i zależy od pomysłowości walczących stron. Te podstawowe sposoby odnajdujemy choćby w słownikowej definicji wal., której synonimami są takie terminy, jak starcie, bicie się z kimś/czymś, bitwa, bój, potyczka, wojna. Uświadomienie sobie ich wielości prowadzi do pytania o sposoby ich klasyfikowania. Rozważając ich treść, można uporządkować je m.in. pod względem rozmiaru, natężenia, częstotliwości występowania, długotrwałości przebiegu, ilości
i składu uczestników.

Wal. kończy się zwycięstwem, porażką, kompromisem lub stanem nierozstrzygnięcia. Jeśli kwalifikacja tego stanu nie jest uzależniona od pewnych norm (prawnych, sportowych, handlowych itd.), to przypisanie zwycięstwa, porażki i nierozstrzygnięcia może być aktem indywidualnej oceny jej stron i obserwatorów. [Konrad Malasiewicz]

Literatura: K. Malasiewicz, Teoria walki zbrojnej. Próba systematyzacji, Warszawa 2018.