WOJNA SPRAWIEDLIWA – koncepcja filozoficzno-teologiczna określająca warunki, jakie muszą być spełnione, by dany → konflikt zbrojny mógł uchodzić za słuszny, sprawiedliwy. Jednym z pierwszych myślicieli chrześcijańskich, który przedstawił zasady pozwalające określić wojnę mianem wojny sprawiedliwej [woj.spr.], był św. Augustyn. W jego ujęciu woj.spr. to taka, która jest prowadzona przez legalne władze państwowe i przyświeca jej słuszny cel, np. w postaci przywrócenia pokoju. Z kolei św. Tomasz z Akwinu dodawał, że woj.spr. musi być prowadzona ze słuszną intencją. Dlatego w średniowiecznej Europie wykształciła się chrześcijańska doktryna, która zezwalała na wszczynanie wojen z przyczyn sprawiedliwych. Była ona konsekwencją przeświadczenia, że państwa mają prawo wszczynać wojny w celu uzyskania zadośćuczynienia za doznane krzywdy lub straty w przypadku, gdy nie można ich odzyskać w inny niż siłowy sposób. Takie postępowanie było usprawiedliwiane raczej motywami moralnymi niż prawnymi, ponieważ państwa nie miały prawa uciekać się do wojen przed wyczerpaniem pokojowych środków ich rozstrzygania. Polskim wkładem do refleksji dotyczących woj.spr. była twórczość Pawła Włodkowica, który podczas soboru w Konstancji (1414‒1418) przedstawił następujące kryteria: konflikt zbrojny musiał być prowadzony przez osoby świeckie; wojnę mogły wypowiedzieć tylko legalne władze państwowe, czyli władca; musiała zaistnieć sprawiedliwa intencja prowadzenia wojny, tym samym powodem wybuchu konfliktu zbrojnego nie mogła być np. nienawiść czy chęć zemsty, lecz takie motywy, jak np. przywrócenie pokoju czy też obrona państwa.

Współczesna refleksja nad koncepcją woj.spr. wskazuje, że zakwalifikowanie konfliktu zbrojnego do tej kategorii zależy od spełnienia następujących przesłanek: musi zaistnieć słuszny powód będący odpowiedzią na niesprawiedliwy i bezprawny akt agresji; wojna musi być wypowiedziana przez legalne władze państwowe; musi zaistnieć sprawiedliwa intencja prowadzenia konfliktu zbrojnego, jak np. zapobieżenie → zbrodni ludobójstwa czy przywrócenie pokoju; wojna jest ostatecznym środkiem rozwiązania konfliktu; istnieje realne i duże prawdopodobieństwo odniesienia zwycięstwa; celem działań wojennych powinno być ograniczanie oraz minimalizowanie strat → ludności cywilnej jak i żołnierzy biorących udział w wojnie. [Tadeusz Kubaczyk, Arkadiusz Meller]

Literatura: M.M. Baran, Znaczenie wojny. Pytając o wojnę sprawiedliwą, Łódź 2018 • J. Turner Johnson, Wojna sprawiedliwa – jaka była i jaka jest, „Ethos” 2005, nr 3‒4 • M. Walzer, Wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe, Warszawa 2010.