WOJSKOWE ORGANY ŚCIGANIA – organy, do których właściwości należy wykrywanie przestępstw i ściganie ich sprawców poprzez prowadzenie dochodzeń i śledztw, dla zapewnienia ochrony interesów SZ RP, a w dalszej perspektywie ogółu społeczeństwa. Wojskowe organy ścigania to → Żandarmeria Wojskowa oraz jednostki organizacyjne prokuratury właściwe w sprawach wojskowych; prowadzą postępowanie przygotowawcze wobec zdefiniowanej kategorii podmiotów, przy jednocześnie określonym zakresie przedmiotowym spraw (zakres kompetencji został określony za pomocą kryterium podmiotowo-przedmiotowym). Żandarmeria Wojskowa jest wyodrębnioną i wyspecjalizowaną służbą wchodzącą w skład SZ RP, wykonuje zadania wsparcia policyjnego dowódców jednostek wojskowych, bierze udział w ochronie wojsk, współdziała z zagranicznymi i krajowymi formacjami w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego. Prowadzi działania w wymiarze narodowym, sojuszniczym lub koalicyjnym, na terenie kraju i poza jego granicami. Wykonuje zadania w trzech głównych obszarach działalności: prewencyjnej, operacyjno-rozpoznawczej oraz dochodzeniowo-śledczej.

Jednostki organizacyjne prokuratury właściwe w sprawach wojskowych to: Departament ds. Wojskowych w Prokuraturze Krajowej, wydziały ds. wojskowych w prokuraturach okręgowych i działy ds. wojskowych w prokuraturach rejonowych. Są tworzone i znoszone przez ministra obrony narodowej w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości, który określa ich siedziby oraz zakres terytorialny działania, mając na względzie skuteczne zwalczanie przestępczości, zapewnienie sprawności postępowań oraz rozmieszczenie i strukturę jednostek organizacyjnych SZ RP. Do pełnienia funkcji w tych komórkach powołuje się w pierwszej kolejności prokuratorów będących żołnierzami zawodowymi lub oficerami rezerwy.

Prokuratorzy ds. wojskowych prowadzą lub nadzorują postępowania przygotowawcze w sprawach karnych oraz sprawują funkcję oskarżyciela publicznego przed sądami w postępowaniach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych. Dotyczy to: 1. żołnierzy w czynnej służbie wojskowej (z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie) w zakresie przestępstw wskazanych w części wojskowej k.k., popełnionych przeciwko organowi wojskowemu lub innemu żołnierzowi, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, w obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego miejsca przebywania, na szkodę wojska lub z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby wojskowej, a także popełnionych za granicą, podczas użycia lub pobytu SZ RP poza granicami państwa; 2. pracowników wojska w zakresie przestępstw przeciwko zasadom pełnienia służby i przestępstw przeciwko mieniu wojskowemu oraz popełnionym za granicą, podczas użycia lub pobytu SZ RP poza granicami państwa; 3. żołnierzy sił zbrojnych państw obcych przebywających na terytorium RP oraz członków ich personelu cywilnego, w zakresie przestępstw popełnionych w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, chyba że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną,
stanowi inaczej.

Przedstawiony powyżej katalog spraw uzupełnić należy o okoliczność współdziałania w popełnieniu przestępstw określonych w części wojskowej k.k. oraz o przestępstwa poplecznictwa i paserstwa z nimi związane, a także inne przestępstwa, o ile przepisy szczególne tak stanowią. Co ważne, jeżeli sprawca przestępstwa podlegającego orzecznictwu sądów wojskowych popełnił także przestępstwo podlegające orzecznictwu sądów powszechnych, a przestępstwa pozostają ze sobą w takim związku, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania, rozpoznaje je łącznie sąd wojskowy. [Agnieszka Choromańska]

Literatura: W. Kotowski, B. Kurzępa, Żandarmeria Wojskowa i wojskowe organy porządkowe. Komentarz praktyczny, Warszawa 2005 • Prawo wojskowe, red. M. Czupryk, M. Karpiuk, Warszawa 2015 • A. Ziółkowska, Odpowiedzialność karna a odpowiedzialność dyscyplinarna w wojsku – zagadnienia materialnoprawne, Warszawa 2020.