ZAGROŻENIE ASYMETRYCZNE – rodzaj zagrożeń związanych głównie z różnymi formami walki w sferze publicznej (świadomościowej, informacyjnej, propagandowej), wynikających z możliwości zastosowania różnych środków i metod w celu obejścia lub neutralizacji silnych punktów przeciwnika, przy jednoczesnym wykorzystywaniu jego słabości w celu uzyskania niewspółmiernych wyników. Istotą asymetryczności jest działanie pośrednie, omijanie silnych stron przeciwnika i atakowanie jego słabych, najbardziej wrażliwych miejsc, stosowanie środków i metod niekonwencjonalnych, osiąganie celów de facto militarnych środkami pozamilitarnymi. Istota ta sprowadza się do wciągania przeciwnika w obszary nieznane, wykorzystywanie jego siły przeciwko niemu, a jego słabości jako własnej siły. Asymetria bywa także określana jako myślenie i działanie odmienne od przeciwnika, mające na celu maksymalizację własnej przewagi, wykorzystanie słabości przeciwnika, a także zdobycie inicjatywy lub uzyskanie większej swobody operacyjnej. Poziom rozważań, ocen i działań dotyczy sfer: polityczno-strategicznej, strategicznej, operacyjnej i taktycznej; może też stanowić ich kombinację.

Należy podkreślić, że rozumienie działań asymetrycznych nie wiąże się tutaj wyłącznie ze sferą działań zbrojnych lub ataków terrorystycznych. Współczesne sposoby osiągania celów strategicznych w jakiejkolwiek dziedzinie dają możliwość wywierania wpływu na płaszczyznach innych niż militarna. Najważniejsze z nich mogą dotyczyć sfery materialnej w wymiarach: gospodarczym, ekonomicznym, naukowym, technicznym, informacyjnym, a także sfery duchowej na płaszczyznach kulturowej, religijnej czy etycznej. W literaturze przedmiotu dość zgodnie podkreśla się, że czas klasycznych zagrożeń wojennych, w których naprzeciwko siebie stawały masowe, dobrze uzbrojone i wyszkolone armie, należy już do przeszłości. Do zagrożeń asymetrycznych zalicza się przede wszystkim → terroryzm i → przestępczość zorganizowaną, wskazuje się także na możliwość użycia → broni masowego rażenia przez podmioty pozapaństwowe, jak też na → cyberzagrożenia.

Nieodłączną cechą konfliktu asymetrycznego wydaje się być sieciowość (wojna sieciowa), która w praktyce oznacza odejście od klasycznej struktury hierarchicznej i brak jednoznacznej, stałej lokalizacji. Fenomen sieciowości dobrze widać na przykładzie funkcjonowania Al-Kaidy. Jedną z istotnych konsekwencji takiego stanu rzeczy jest fakt, iż organizacje sieciowe nie muszą się opierać na państwach sponsorach jako byty w miarę autonomiczne i samodzielne, są zatem mniej podatne np. na sankcje ekonomiczne. Charakterystyczne dla konfliktów toczonych przez sieci jest zamazywanie się podziałów, które struktury hierarchiczne uznają z reguły za bardzo istotne. Coraz mniej wyraźne stają się granice pomiędzy tym, co zewnętrzne i wewnętrzne, tym, co legalne i nielegalne, kryminalne i militarne, wojenne i pokojowe, prywatne i publiczne. Podobnie niewyraźna staje się granica pomiędzy działaniami obronnymi a zaczepnymi (aktorzy sieciowi mogą np. atakować w imię obrony lub, broniąc się na szczeblu strategicznym, atakują na szczeblu taktycznym) czy przemocą a wpływem (→ cyberterroryzm stanowi takie zjawisko pogranicza – wydaje się być związany bardziej z działaniami zakłócającymi niż destrukcyjnymi). Zacieranie się granic może powodować bezradność i paraliż tradycyjnych struktur hierarchicznych, w których obszary kompetencji wyznaczane są wedle jasnych podziałów. Tymczasem przeciwnik (oprócz funkcjonowania w wymiarze transnarodowym) działa również w wewnętrznych szarych strefach, w których kompetencje poszczególnych struktur hierarchicznych nakładają się na siebie lub których to stref kompetencje te nie obejmują, co prowadzi odpowiednio do klinczu lub pustki kompetencyjnej.

Do najbardziej klasycznych technik oddziaływań asymetrycznych należą: walka informacyjna; użycie w nowy sposób znanych środków walki (głównie broni masowego rażenia); wykorzystanie nowoczesnej techniki (broń antysatelitarna, obezwładniająca, środki antymateriałowe, broń etniczna, psychotroniczna, geofizyczna, walka w cyberprzestrzeni).

W NATO zwraca się uwagę na następujące rodzaje zagrożeń asymetrycznych: wprowadzenie destabilizacji lub obezwładnianie w wybranym czasie kluczowych elementów infrastruktury cywilnej lub wojskowej przeciwnika; uniemożliwienie przeciwnikowi rozwinięcia jego wojsk (opóźnianie) w okresie otwartego konfliktu; zrywanie interoperacyjności w celu utrudnienia prowadzenia działań koalicyjnych; osłabienie skuteczności wojskowej przeciwnika, zwłaszcza przez ograniczenie możliwości użycia sprzętu technicznego przed i w trakcie działań bojowych; zwiększenie kosztów operacji w wymiarze politycznym oraz zaangażowania zasobów ludzkich i materialnych; ograniczenie tempa prowadzenia operacji; uniemożliwienie przeciwnikowi osiągnięcia przewagi informacyjnej i prawidłowej oceny sytuacji bojowej; osłabienie poparcia politycznego udzielanego przeciwnikowi przez jego sojuszników. [Andrzej Pieczywok]

Literatura: P. Gawliczek, J. Pawłowski, Zagrożenia asymetryczne, Warszawa 2003 • M. Madej, Zagrożenia asymetryczne bezpieczeństwa państw obszaru transatlantyckiego, Warszawa 2007 • M. Sageman, Sieci terroru, Kraków 2008.