ZAGROŻENIE POLITYCZNE ‒ dotyczy politycznego sektora bezpieczeństwa, który odnosi się do → suwerenności, ideologii i organizacyjnej stabilności podmiotów – jednostek politycznych, funkcjonujących na wszystkich poziomach analizy bezpieczeństwa. Jest to ważne i konieczne rozróżnienie, gdyż treści → bezpieczeństwa politycznego [bezp.pol.], a zatem i zagrożeń politycznych [zag.pol.] są zróżnicowane w zależności od kategorii podmiotu i poziomu, na którym on funkcjonuje. Zagrożenia bezp.pol. są bowiem różne dla jednostki ludzkiej, dla państwa czy międzynarodowego podsystemu i systemu. W ogólnym znaczeniu zag.pol. odnoszą się do kwestionowania i podważania wewnętrznej legitymizacji jednostki politycznej, czyli jej prawa do sprawowania władzy w imieniu innych (tego typu działania mogą mieć podłoże nie tylko polityczne, lecz także ekonomiczne, kulturowo-tożsamościowe, społeczne i inne) oraz zewnętrznej legitymizacji, czyli zewnętrznego braku uznania jednostki politycznej jako podmiotu prawa międzynarodowego przez innych uczestników stosunków międzynarodowych.
W wymiarze międzynarodowym bezp.pol. dotyczy stabilności ładu światowego oraz struktur wspierających utrzymanie międzynarodowego porządku. Należą do nich instytucje i reżimy międzynarodowe, a także organizacje odpowiedzialne za ich wdrażanie i przestrzeganie, działające na podstawie konwencji, traktatów i innych porozumień międzynarodowych regulujących funkcjonowanie anarchicznego systemu międzynarodowego. Szczególną w tym rolę odgrywają mechanizmy pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych. Zag.pol. systemu międzynarodowego ukierunkowane są na mechanizmy, które regulują międzypaństwowe stosunki polityczne, jednocześnie ograniczając swobodę działania ich uczestników, zwłaszcza szkodliwego dla innych podmiotów. Służą temu instytucje i reżimy międzynarodowe, a także wewnętrzne mechanizmy społeczeństw i państw demokratycznych ograniczające potencjalne wojownicze nastawienie rządów swoich państw. Zag.pol. systemu międzynarodowego mogą być rezultatem zamierzonych działań jego uczestników wynikających z: 1. dążeń wielkich mocarstw do powiększania stref wpływów przez wykorzystanie potęgi do podporządkowywania sobie państw słabszych, co narusza ich suwerenność; 2. konfliktów mocarstw o światową i/lub regionalną hegemonię, które mogą doprowadzić do istotnej zmiany ładu światowego w wymiarach regionalnym i globalnym; 3. kwestionowania przez państwa istniejącego układu granic państwowych i dążenia do ich rewizji, z pogwałceniem regulacji międzynarodowych; 4. nieprzestrzegania uzgodnionych i ustanowionych instytucji oraz reżimów międzynarodowych, w szczególności prawa międzynarodowego; 5. bojkotowania nowych instytucji i organizacji regulujących stosunki międzynarodowe, zwłaszcza sprzyjających pokojowemu współistnieniu i rozwojowi państw i/lub przeciwstawiania się ich ustanawianiu; 6. braku gotowości do współpracy mającej na celu stabilizowanie ładu międzynarodowego przez zapobieganie sporom i konfliktom oraz pokojowe ich rozwiązywanie; 7. nieprzestrzegania przez państwa zasad pokojowego współistnienia polegających na wzajemnym poszanowaniu → integralności terytorialnej i suwerenności, wzajemnej nieagresji oraz nieinterwencji w sprawy wewnętrzne, równości i wzajemnej korzyści; 8. rozwijania i/lub wspierania → terroryzmu międzynarodowego z wykorzystaniem zróżnicowania kulturowego oraz stymulowanie fundamentalizmu, zwłaszcza religijnego; 9. podsycania i rozbudowywania szkodliwych ideologii i ruchów politycznych odwołujących się do agresywnego nacjonalizmu, rasizmu, ksenofobii, szowinizmu, antysemityzmu i innych form nietolerancji, prowadzących do głębokich podziałów ideologiczno-politycznych; 10. różnic na tle polityczno-ideologicznym odnoszących się do podstaw ustrojowych państw, które same w sobie mogą powodować sytuacje konfliktowe. Zag.pol. mogą wynikać także z negatywnych konsekwencji trendów rozwojowych systemu międzynarodowego, przy braku woli, determinacji i międzynarodowej solidarności w ich rozwiązywaniu.
Dominującą organizacją polityczną we współczesnym świecie jest państwo. Polityczny wymiar jego bezpieczeństwa oznacza stabilność społeczną państwa i rządu, wiąże się z rzeczywistą kontrolą określonego terytorium przez legalne władze państwa. Zag.pol. bezpieczeństwa państwa ukierunkowane są na jego polityczne wartości chronione: suwerenność i system polityczny – jego wartości, strukturę oraz normy i zasady funkcjonowania. Suwerenność państwa, czyli jego samowładność i całowładność, może być zagrożona szczególnie w wyniku zewnętrznych działań ze strony innych uczestników stosunków międzynarodowych – głównie państw, lecz także sił wewnętrznych, np. w formie ruchów secesjonistycznych. Może zostać ograniczona w wyniku procesów integracyjnych (np. w ramach UE), w ramach których państwa w zamian za inne korzyści dobrowolnie delegują część swojej suwerenności do instytucji ponadnarodowych. Zag. suwerenności państwa w zależności od ich charakteru i zakresu mogą prowadzić do: 1. całkowitej utraty suwerenności państwa (w praktyce oznacza to jego upadek), może to nastąpić w wyniku: a. rozpadu państwa na skutek słabości wewnętrznej, np. państw wielonarodowych (ZSRR, Jugosławia, Czechosłowacja), w efekcie zazwyczaj powstają nowe państwa (w tym przypadku słabość wewnętrzna państwa stanowi zagrożenie samo w sobie); b. aneksji przez inne państwo; c. kolonizacji lub agresji połączonej z → okupacją przez inne państwo(a); 2. częściowej utraty suwerenności państwa w wymiarach: a. podmiotowym – głównie na skutek utraty kontroli nad częścią terytorium państwa, np. w wyniku secesji jego integralnych części; b. przedmiotowym – jako utrata możliwości samodzielnego decydowania w określonych dziedzinach na skutek procesów integracyjnych, w ramach których państwo w celu uzyskania określonych korzyści może delegować część swojej suwerenności do instytucji ponadnarodowych (np. w ramach UE) lub pozostawania państwa pod silnym wpływem hegemona regionalnego czy globalnego (np. w okresie dwubiegunowego ładu międzynarodowego Polska i inne państwa bloku wschodniego były zdominowane przez ZSRR); 3. czasowego ograniczenia suwerenności państwa, np. w wyniku międzynarodowej interwencji w jego wewnętrzne sprawy, zwykle prowadzonej w przypadkach rażącego naruszenia prawa międzynarodowego, a zwłaszcza podstawowych praw człowieka.
Zag.pol. dotyczące systemu politycznego państwa występują w postaci różnych form działań destabilizujących jego funkcjonowanie, a przez to uniemożliwiających realizację jego podstawowych funkcji. Osłabione w ten sposób państwo nie jest w stanie skutecznie realizować funkcji wewnętrznych, co może przyczynić się do utraty jego wewnętrznej legitymizacji, a także funkcji zewnętrznej, co stawia je w niekorzystnej pozycji w anarchicznym systemie międzynarodowym. Zag.pol. systemu politycznego państwa mogą mieć na celu jego całkowitą lub fragmentaryczną zmianę i/lub dokonanie zmiany rządu lub jego części. W zależności od intencji podmiotów powodujących zag.pol. mogą one być ukierunkowane na wszystkie polityczne wartości chronione, choć zwykle skierowane są tylko na wybrane z nich – te najbardziej wrażliwe na osłabienie i destabilizację. Zazwyczaj to instytucje państwa są przedmiotem oddziaływań politycznych, celem zaś jest uniemożliwienie realizacji ich podstawowych funkcji, zgodnie z → interesem narodowym.
Bezp.pol. w odniesieniu do organizacji społecznych funkcjonujących w państwach oraz jednostki ludzkiej dotyczy podstawowych politycznych praw i wolności człowieka. Są one formułowane zarówno w konwencjach międzynarodowych, jak i aktach prawa krajowego. Zag.pol. tych kategorii podmiotów dotyczą ograniczania wolności i → praw człowieka.
Podstawowe wartości chronione bezp.pol.: suwerenność, ideologia stanowiąca podstawę funkcjonowania jednostek politycznych oraz ich stabilność organizacyjna, mogą być zagrożone nie tylko w wyniku zastosowania instrumentów politycznych, lecz także środków militarnych, ekonomicznych, kulturowych i innych. [→ zagrożenie; zagrożenie bezpieczeństwa] [Lech Chojnowski]
Literatura: B. Balcerowicz, Bezpieczeństwo polityczne Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2004 • L. Chojnowski, Polityczny sektor bezpieczeństwa, „Zeszyty Naukowe WSOWL” 2012, nr 165(3) • K. Przyworski, Charakterystyka współczesnych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego [w:] Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwania i strategie, red. R. Jakubczak, J. Flis, Warszawa 2006.