ZAGROŻENIE ZEWNĘTRZNE PAŃSTWA ‒ zdarzenie bądź zespół zdarzeń, które niosą ze sobą bezpośrednie lub pośrednie negatywne skutki dla funkcjonowania instytucji państwa i jego obywateli, a także wywierają negatywny wpływ na pozycję państwa i jego status na arenie międzynarodowej. Zagrożenia zewnętrzne [zag.zew.] kategoria → zagrożeń związanych z bezpieczeństwem zewnętrznym podmiotu, zarówno jednostki, jak i podmiotów zbiorowych; termin używany przede wszystkim z perspektywy → bezpieczeństwa państwa. Współczesne zag.zew. cechują: złożoność, wszechobecność, powszechność, względność, a także zdolność do wzajemnego oddziaływania na siebie i tworzenia zagrożeń synergicznych.

Wyróżnia się trzy podstawowe kategorie zag.zew.: polityczne, militarne, inne zag. o charakterze transgranicznym (transnarodowym). Za zag. polityczne uznajemy stan, w którym nasilają się działania zorganizowanych grup społecznych (politycznych), inspirowanych często przez podmioty zewnętrzne, uniemożliwiające wypełnienie przez państwo jego głównej funkcji, a przez to osłabiające lub niweczące działania organów lub instytucji realizujących cele i interesy narodowe. Inaczej rzecz ujmując, w wyniku zag. politycznego może zaistnieć sytuacja sprzyjająca naruszeniu interesów przyjętych za podstawowe dla państwa. Wśród politycznych zag.zew. wskazuje się najczęściej na: niepodporządkowanie się rezolucjom ONZ; łamanie umów i prawa międzynarodowego; brak chęci współpracy przy rozwiązywaniu sporów i konfliktów; niezażegnanie konfliktów z innymi państwami; zastraszanie innych państw; konflikty między mocarstwami o podział strefy wpływów; dążenie do zmiany granic (rewizjonizm); → agresję zbrojną i → okupację terytorium innego państwa; ingerencję w wewnętrzne sprawy innego państwa. Polityczne zag.zew. mogą mieć również charakter międzynarodowy i wynikać z układu sił na arenie międzynarodowej. Zalicza się do nich następujące rodzaje zag.: wynikające z nawiązania sojuszy państw przeciwko innym państwom; wynikające z braku równowagi sił w relacjach międzynarodowych; wynikające z naruszenia równowagi w relacjach międzynarodowych spowodowanego pojawieniem się nowych graczy na arenie międzynarodowej, nowego rodzaju uzbrojenia lub/oraz nowych możliwości użycia dotychczasowego wyposażenia.

Zewnętrzne zag. militarne to splot zdarzeń w stosunkach międzynarodowych, w których z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić: ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju państwa; naruszenie bądź utrata jego → suwerenności i → integralności terytorialnej w wyniku zastosowania wobec niego przemocy zbrojnej (militarnej); zamach na suwerenność państwa związany z działalnością podmiotów niepaństwowych. Do grupy militarnych zag.zew. zaliczają się m.in.: prowokacja militarna, zbrojny incydent graniczny, dywersja militarna, demonstracja siły, blokada militarna, szantaż militarny (zastraszanie z użyciem siły militarnej), interwencja zbrojna, agresja zbrojna na dużą skalę. Zalicza się do tej grupy zag. także istnienie → broni masowego rażenia, w tym proliferacja → broni jądrowej.

Trzecią kategorię stanowią inne zag.zew. o charakterze transgranicznym. Są to: terroryzm międzynarodowy, globalne kryzysy ekonomiczne, transnarodowa przestępczość zorganizowana, katastrofy naturalne i antropogeniczne o międzynarodowym zasięgu, cyberzagrożenia, wrogie ideologie, agresywna propaganda prowadząca do patologii świadomości społecznej.

Niewątpliwie wojna pozostaje nadal głównym problemem, przez pryzmat którego postrzega się bezpieczeństwo zewnętrzne państwa. Współcześnie obserwuje się istotne zmiany jakościowe konfliktów zbrojnych. Po zakończeniu → zimnej wojny spadło ryzyku wybuchu konfliktu o globalnym zasięgu, ale ujawniły się zagrożenia o charakterze asymetrycznym i transnarodowym (m.in. klasyczny → terroryzm, → cyberterroryzm, transnarodowa → przestępczość zorganizowana), czemu sprzyjają również swobody gwarantowane przez liberalne demokracje (poszanowanie praw człowieka, zapewnienie wolności gospodarczych i religijnych). Spadła też liczba klasycznych wojen międzypaństwowych w stosunku do wojen wewnątrzpaństwowych. Współczesne wojny przestały być starciem między armiami składającymi się z regularnych sił zbrojnych [→ nowe wojny]. Występują w nich → aktorzy niepaństwowi – siły interwencyjne organizacji międzynarodowych, prywatne przedsiębiorstwa bezpieczeństwa, lokalni przywódcy wojskowi, grupy terrorystyczne i wojska najemne. [Andrzej Urbanek]

Literatura: A. Urbanek, Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa narodowego [w:] Wybrane problemy bezpieczeństwa. Teoria, strategia, system, red. A. Urbanek, Słupsk 2012 • A. Urbanek, Podstawy bezpieczeństwa państwa. Wymiar społeczno-polityczny, Słupsk 2013 • P. Żurawski vel Grajewski, Bezpieczeństwo międzynarodowe. Wymiar militarny, Warszawa 2012.