ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE – proces ukierunkowany na przeciwdziałanie powstawaniu i eskalacji → sytuacji kryzysowych, rozwiązywaniu napiętych sytuacji i przywracaniu stanu normalnego lub utrzymywania tego stanu mimo wystąpienia symptomów → zagrożenia. Zarządzanie kryzysowe [z.kr.] jest realizowane pod presją i w stanie → ryzyka; jest integralną częścią zarządzania organizacją (systemem) w ogóle. Jak każdy proces zarządzania, z.kr. obejmuje planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie. Procesy te obejmują wszystkie fazy z.kr.: zapobieganie, przygotowanie, reagowanie i odbudowę, stąd celem z.kr. jest: 1. utrzymywanie ciągłej gotowości sił i środków zdolnych do zwalczania zagrożeń; 2. efektywne zapobieganie sytuacjom kryzysowym; 3. skuteczne reagowanie na zmiany w sytuacji kryzysowej w celu niedopuszczenia do jej eskalacji; 4. powrót do warunków stabilności po zakończeniu kryzysu.
W odniesieniu do państwa z.kr. to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania → bezpieczeństwem narodowym, która polega na: zapobieganiu sytuacjom kryzysowym; przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli na skutek realizacji zaplanowanych działań; reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych; usuwania ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i → infrastruktury krytycznej. W tym ujęciu z.kr. obejmuje: 1. identyfikację zagrożenia, jego zasięg przestrzenny i czasowy (uzyskanie odpowiedzi na pytania: co dokładnie się dzieje, dlaczego tak się dzieje); 2. prognozę rozwoju sytuacji (co może się stać, jeżeli nie zostaną podjęte żadne działania, jak szybko należy zacząć działać, kogo to jeszcze może dotyczyć); 3. ocenę własnych możliwości (jakie środki są do dyspozycji); 4. sporządzenie wstępnego planu działania i opracowanie planów alternatywnych na wypadek nieoczekiwanych zwrotów sytuacji; 5. przydział ról, zadań i pełnomocnictw do działania członkom zespołu kryzysowego; 6. przygotowanie (uruchomienie) centrum z.kr. oraz systemu komunikacyjnego umożliwiającego natychmiastowe otrzymywanie informacji i rozsyłanie poleceń do członków zespołu kryzysowego oraz do wszystkich innych osób zaangażowanych w działanie; 7. pozbycie się problemów marginalnych i wątpliwych (przekazanie ich do komórek nie objętych kryzysem); 8. wybór opcji działania, jeśli były wcześniej opracowane lub opracowanie szczegółowych planów działania, w przypadku pojawienia się zagrożenia nieprzewidzianego we wcześniejszych planach (harmonogramy, rozwiązania natychmiastowe i długoterminowe, plany alternatywne); 9. koordynacja działań i stały nadzór nad tym, co dokładnie się dzieje (reagowanie natychmiastowe, zapobieganie panice); 10. monitorowanie działań antykryzysowych, podejmowanie decyzji o modyfikacji planów i szybkiego wprowadzania działań korygujących lub zapobiegawczych.
W literaturze przedmiotu w kontekście z.kr. do podstawowych grup zagrożeń zalicza się przede wszystkim → zagrożenia naturalne, → zagrożenia cywilizacyjne, a także → terrorystyczne ataki. Wypełnianiu zadań z.kr. w skali państwa służy → system zarządzania kryzysowego. [Patrycja Bryczek-Wróbel]
Literatura: W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie. Uwarunkowania. System, Warszawa 2011 • T. Szczurek, Od deskrypcji do antycypacji wykorzystania potencjału militarnego w kształtowaniu bezpieczeństwa nowoczesnych wspólnot państwowych wobec rozwoju zagrożeń niemilitarnych, Warszawa 2012.