BEZPIECZEŃSTWO WODNE – (ang. water security) zdolność populacji do zapewnienia zrównoważonego dostępu do odpowiedniej ilości wody o akceptowalnej jakości w celu utrzymania źródeł utrzymania, dobrobytu ludzi i rozwoju społeczno-gospodarczego, dla zapewnienia ochrony przed zanieczyszczeniami wodnymi i katastrofami związanymi z wodą oraz w celu zachowania ekosystemów w klimacie pokoju i stabilności politycznej (definicja UN-Water). Bezpieczeństwo wodne [bezp.w.] jest to także koncepcja, w ramach której są rozpoznawane zagrożenia dla zrównoważonych i bezpiecznych zastosowań wody otrzymywanej ze źródeł naturalnych i pozyskanych przez człowieka. Ponadto jest to ważny element → bezpieczeństwa państwa oraz → zarządzania kryzysowego.

Natężenie znaczenia bezp.w. wiąże się z kwestią zmian klimatu. Trzy główne problemy związane z wodą – jej deficyt, niszczący nadmiar i zanieczyszczenie – mogą się nasilać w wyniku postępujących zmian klimatu. W tym kontekście problemy bezp.w. należy rozpatrywać w dwóch kategoriach: → zagrożeń naturalnych (powodzie i susze) oraz zagrożeń w systemach stworzonych przez człowieka (systemy produkcji rolnej, systemy zaopatrzenia w wodę itp.). Skutki zmian klimatu mogą stanowić istotne zagrożenie dla systemów wodno-kanalizacyjnych, obejmujących takie elementy, jak: źródła wody, ujęcia, stacje uzdatniania wód, sieci dystrybucji wody do użytkowników (mieszkańców), sieci odprowadzania ścieków, w tym także wód opadowych, systemy retencyjne i przelewowe, a także oczyszczalnie ścieków.

Zapewnienie dostępu do wody (poziom bezp.w.) jest istotnym elementem odpowiedniego przygotowania do sytuacji krytycznych (m.in. powodzie, susze, ataki terrorystyczne). Jest to także ważny aspekt funkcjonowania → infrastruktury krytycznej państwa, wiąże się m.in. z: zaopatrzeniem w energię, surowce energetyczne i paliwa; zaopatrzeniem w żywność; funkcjonowaniem ochrony zdrowia. Dla bezp.w. i infrastruktury krytycznej wskazywane są współcześnie zagrożenia związane z: → klęskami żywiołowymi, → terroryzmem, → wojnami, degradacją środowiska naturalnego. Infrastruktura dotycząca zaopatrzenia w wodę powinna być zabezpieczona przed nieuprawnioną ingerencją.

Podana na wstępie definicja została opracowana przez UN-Water – platformę współpracy ONZ i organizacji międzynarodowych, która jako jeden z podstawowych celów wskazuje dostarczanie spójnych i wiarygodnych danych oraz informacji na temat kluczowych trendów w zakresie bezp.w., gospodarki wodnej i problemów zarządzania. Dostęp do wody i infrastruktury sanitarnej jest uznawany przez ONZ za prawo człowieka. Brak dostępu do bezpiecznych, wystarczających i niedrogich instalacji wodnych, sanitarnych i higienicznych ma druzgocący wpływ na zdrowie, godność i dobrobyt miliardów ludzi oraz ma znaczące konsekwencje dla realizacji innych praw człowieka. Jednym z celów w ramach działań ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju jest zapewnienie wszystkim dostępu do zrównoważonej gospodarki wodnej i sanitarnej. W UE problem gospodarki wodnej i bezp.w. reguluje m.in. Ramowa Dyrektywa Wodna (dyrektywa ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej), która zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do podjęcia działań na rzecz ochrony śródlądowych wód powierzchniowych, wód przejściowych, wód przybrzeżnych oraz wód podziemnych.

Bezp.w. w odniesieniu do Polski musi być rozpatrywane w kontekście stosunkowo ubogich zasobów – odnawialne zasoby wody słodkiej na mieszkańca Polski należą do najniższych w obszarze UE (tylko w dwóch krajach członkowskich są znacznie niższe – na Malcie i na Cyprze, a w Czechach wartość jest zbliżona do warunków Polski). Kolejne kwestie bezp.w. Polski to nierówne rozłożenie zasobów wodnych na terenie kraju, stosunkowo niska ich jakość, dostawy na niskim poziomie i wzrastające zapotrzebowanie. Eksperci przewidują wzrost ryzyka konfliktów o dostęp do wody między różnymi sektorami użytkowników, gdyż trudno jest sprostać rosnącym potrzebom zaopatrzenia w wodę ludności, gospodarki, przemysłu, energetyki, rolnictwa oraz planom rozwoju żeglugi śródlądowej, mając równocześnie na względzie żywotność ekosystemów wodnych i od wody zależnych. Intensyfikacja suszy determinuje gwałtowny wzrost potrzeb rolnictwa związanych z nawadnianiem upraw, szacuje się, że sektor ten stanie się niedługo największym użytkownikiem wody w Polsce (niestety brak narzędzi weryfikacji faktycznego poboru wody utrudnia ocenę skali zjawiska). [Jolanta Itrich-Drabarek]

Literatura: W. Goleński, Bezpieczeństwo wodne Polski, „Kontrola Państwowa” 2020, nr 1 • Raport gospodarowanie wodą. Wyzwania dla Polski, red. Z. Kundzewicz, J. Zaleski, A. Januchta-Szostak, E. Nachlik, Kraków 2020 • Zmiany klimatu a bezpieczeństwo narodowe Polski, red. Z.M. Karaczun, Warszawa 2012.