BROŃ CHEMICZNA – toksyczne substancje chemiczne określane jako bojowe środki trujące – bez względu na ich stan skupienia (gazy i pary, ciecze oraz ciała stałe) – które są przenoszone na organizmy żywe w celu ich zranienia, obezwładnienia lub uśmiercenia, a także amunicja, urządzenia i sprzęt służące do ich przenoszenia i rozprzestrzeniania. Jest to rodzaj → broni masowego rażenia. Broń chemiczna [br.ch.] może być użyta przeciwko pojedynczym osobom, grupom, przeciwko wojsku lub ludności cywilnej na dużym obszarze. Ma zdolność rażenia na dużych obszarach, jak również zdolność przenikania do nieszczelnych pomieszczeń. Przez długi czas utrzymuje swoją toksyczność ze względu na wysoki poziom predyspozycji do pozostawania w powietrzu, w terenie i na przedmiotach skażonych.

Urządzenia wspierające to materiały wybuchowe oraz urządzenia służące do rozpylenia lub transportu. Ponadto jednym z podstawowych elementów br.ch. jest gaz bojowy, wyróżnia się następujące jego rodzaje: paraliżująco-drgawkowe (tabun, sarin, v-gaz); parzące (iperyt siarkowy, iperyt azotowy); duszące (fosgen); drażniące (chloroacetofenon, chlorobenzylidenoma lonodinitryl); ogólnotrujące (butolin „X” „A”, saxitoksin „TZ”, Enterotoksin „B”). Inna klasyfikacja dzieli bojowe środki trujące na następujące grupy: środki o działaniu uśmiercającym, których głównym zadaniem jest szybka eliminacja ludzi, najczęściej poprzez porażenie układu nerwowego i zatrzymanie funkcji oddechowych organizmu; bojowe środki obezwładniające, powodujące zaburzenia psychiczne czy też chwilową dysfunkcję fizyczną organizmu; środki nękające – drażniące, których sztandarowym przykładem są środki łzawiące (np. adamsyt). Odrębną grupę stanowią zapalające środki chemiczne uznawane za bojowe środki trujące ze względu na konsekwencje, jakie powoduje ich zastosowanie; do najgroźniejszych z tej kategorii należą: napalm, termit, elektron, fosfor biały oraz pirożel. Są one wykorzystywane w konfliktach zbrojnych w celu bardzo szybkiego oczyszczenia terenu, np. niszczenia punktów oporu poprzez całkowite spalenie. Środki zapalające są zaliczane do chemicznych środków pomocniczych, które zazwyczaj nie służą do bezpośredniego rażenia ludzi, ale do ułatwiania rażenia ich innymi środkami lub eliminacji czy zniszczenia infrastruktury wroga.

Konwencję o zakazie prowadzenia badań, produkcji, składowania i użycia broni chemicznej oraz o zniszczeniu jej zapasów z 1993 r. ratyfikowały 193 państwa. [Piotr Baczar]

Literatura: J. Kięczkowska, Broń chemiczna jako zagrożenie dla bezpieczeństwa, „Historia i Polityka” 2022, nr 46(39) • M. Krauze, I. Nowak, Broń chemiczna, Warszawa 1984.