BEZPIECZEŃSTWO – naczelna potrzeba, wartość i cel każdego realnego bytu (identyfikowanego jako → podmiot bezpieczeństwa, czyli organizacja, człowiek, społeczeństwo, rzecz, zjawisko itd.) mająca zapewnić jego przetrwanie, funkcjonowanie i rozwój, a także realizację jego interesów. Bezpieczeństwo [bezp.] jest definiowane bądź jako stan, bądź proces. Bezp. w znaczeniu wąskim oznacza zdolność jego podmiotu do przeciwstawienia się → zagrożeniom, a w szerokim – zdolność podmiotu bezp. do przetrwania i jego swobodnego rozwoju. W literaturze naukowej współcześnie bezp. jest różnie ujmowane i wyjaśniane, stąd wielość definicji, ujęć, klasyfikacji, systematyk, typologii. Szczególne miejsce bezp. zajmuje w naukach o polityce, naukach technicznych i → naukach o bezpieczeństwie (dawniej: naukach wojskowych i naukach o obronności), ale także w psychologii. Głównie te nurty naukowe dały podwaliny pod obecne postrzeganie bezp., szczególnie w odniesieniu do państwa. W tym kontekście pierwotnie bezp. było definiowane z punktu widzenia wojskowo-politycznej aktywności państwa, w rodzaju: wolność od szkodliwości wojen; stan niezagrożenia, spokoju, pewności. Takie wąskie ujęcie skutkowało przeciwdziałaniem wszelkim zagrożeniom bytu i wolności państwa (narodu), a w konsekwencji ciągle podążało za pojawiającymi się bądź potencjalnymi (prognozowanymi) zagrożeniami. W takim ujęciu podstawą budowy systemów bezp. były scenariusze zagrożeń. Obecnie coraz powszechniejszą alternatywą jest postrzeganie bezp. poprzez definiowanie obecnych i przyszłych wyzwań generowanych przez współczesną cywilizację i środowisko, zarządzanie tymi wyzwaniami tak, by nie stały się one źródłami zagrożeń, lecz by były wręcz przekształcane w szanse. Współcześnie bezp. postrzegane jest szerzej (wiąże się je zarówno z przetrwaniem podmiotu, jak i z gwarancją rozwoju) jako: stan, proces, poczucie, percepcja, sytuacja, zdolność, potrzeba, cel podmiotu. Chociaż i takie ujęcia bezp. są kwestionowane ze względu na ich ograniczenia znaczeniowe (sektorowość i jednowymiarowość).

Przedmiotem bezp. jest wszystko to, czego ono dotyczy, a więc: środowisko (fizyczne, geograficzne, polityczne, ekonomiczne itd.); wyzwania, szanse i zagrożenia; organy i instytucje zapewniające bezp. (w kontekście poznawczym); polityka i strategia bezp., które są dziedzinami poznawczymi bezp. rozumianymi jako podstawowe jego działy. O ile przedmiot bezp. nie budzi kontrowersji, o tyle → podmiot bezp. ujmowany jest w dwóch znaczeniach. Pierwsze, szerokie ujęcie podmiotu bezp. odnosi się do bytu, któremu jest ono przypisane, zatem oczywistym jest, że warunkiem istnienia bezp. jest istnienie jego podmiotu. Taka zależność oznacza, że bezp. nie jest bytem samodzielnym, lecz jedną z najważniejszych części tego podmiotu z punktu widzenia jego interesu. W tym ujęciu używane jest określenie bezp. podmiotu: państwa, narodu, rodziny, człowieka, ruchu drogowego, zjawiska itp. W drugim, wąskim znaczeniu, podmiot bezp. rozumiany jest jako konkretny, odpowiedzialny i zapewniający to bezp. byt sprawczy ‒ najczęściej jest nim: organ, człowiek, grupa społeczna, instytucja, państwo, organizacja międzynarodowa i in. W tym znaczeniu (w ujęciu sprawczym) w odniesieniu do państwa podmiotem bezp. są instytucje tworzone przez to państwo: organy państwa, agendy rządowe, policja, system prawny, służby, siły zbrojne itp. [Bogdan Zdrodowski, Elżbieta Trafiałek, Juliusz Piwowarski]

Literatura: L. Chojnowski, Bezpieczeństwo. Zarys teorii, Słupsk 2015 • Od sztuki wojennej do bezpieczeństwa narodowego, red. W. Kitler, Warszawa 2017 • B. Zdrodowski, Istota bezpieczeństwa, „Studia Politologiczne” 2014, nr 34.